قرآن به صراحت، پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم را در جايگاه رسالت، «رحمت» معرفي مي كند: «و ما أرسلناك إلّا رحمة للعالمين»؛ ما تو را جز براي رحمت جهانيان نفرستاديم.

گزيده سخن مفسّران در تفسير اين آيه چنين است كه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم با آوردن ديني نجات بخش و نشان دادن راه و رسم زندگي، و انذار و تبشير و گشودن عقده ها و باز كردن گره ها و درگيري با جبّاران و زدودن موانع رشد و تعالي انسانها، سعادت دنيا و مآلاً آخرت را براي انسانيت عرضه مي كند و اين، جلوه راستين رحمت است. بنابراين، امام در جايگاه امامت كه تداوم عيني رسالت است نيز رحمت خواهد بود. و اين است كه در روايات بسياري، «رحمت» به پيامبر و نيز به امام تفسير شده است.

خداوند تبارك و تعالي فرموده است: «و لو لا فضلُ الله عليكم و رحمته لَاتّبعتم الشيطان إلّا قليلاً»؛ اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود، جز عده اندكي، همگان از شيطان پيروي مي كرديد.

خداوند به مؤمنان دستور مي دهد در مسائل سياسي، اجتماعي، رويدادها، بحرانها و هنگامه هاي دشوار، به پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم و «اولي الامر» مراجعه كنند. و براي اينكه «سراب» را به جاي «آب» نگيرند و كساني به جاي «شهد» هدايت «شرنگ» گمراهي در كامشان نريزند، بكوشند از پيشوايان الهي؛ يعني «ائمه نور» پيروي كنند و راه چنان روند كه آنان رفته اند.

از كهن ترين روزگاران، مفسران مصداق «رحمت» الهي را در اين آيه، «رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم»، «قرآن» كريم و يا مطلب هدايت الهي و راهنمايي به سوي حق از خداوند تبارك و تعالي گرفته اند.

مفسّر جليل، حضرت شيخ محمد جواد مغنيه نوشته اند:

رحمت الهي، انزال قرآن و بعثت محمّد صلي الله عليه و آله و سلم است؛ بدين سان يعني اگر كتاب الهي و سنت نبوي و آموزه هاي هدايت آفرين آن دو نبود، بر كفر و گمراهي باقي مي مانديد جز اندكي. به هر حال، اينكه «رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم رحمت الهي است» ـ چنان كه پيشتر اشاره شد ـ از آن روي است كه با هدايتگري، جهل زدايي، دانش گستري و ستم ستيزي، راه رشد و تعالي و بالندگي انسان را فراهم مي آورد و اين گونه اند پيشوايان الهي؛ كه پيشوايان، امامت و ولايتشان تداوم رسالت و پيشوايي پيامبران است.

اكنون به تفسير امام هفتم عليه السلام از اين آيت الهي بنگريم و تعيين مصداق «رحمت» در اين آيت الهي را در كلام نوراني قرآني آن پيشواي الهي بخوانيم.

عن محمد بن الفضيل عن أبي الحسن عليه السلام في قوله: «فلولا فضل الله عليكم و رحمته» قال: الفضل رسول الله عليه و آله السلام و رحمته أميرالمؤمنين عليه السلام.

محمد بن فضيل عن العبد الصالح قال: الرحمة رسول الله عليه و آله السلام و الفضل عليّ بن أبي طالب.

علامه طباطبايي نوشته اند:

اين روايت و همگنان آن، تحقق عيني مصداق آيه در گذرگاه زمان است، و اميرالمؤمنين عليه السلام رحمت الهي است از باب «جري».

به هر حال، امام موسي بن جعفر عليه السلام امام و امامت را رحمت الهي تلقي كرده است، و با تفسير و توضيحي كه از مفسّران آورديم، چرايي و چگونگي آن روشن شد. اكنون بيفزاييم كه در رواياتي «امامان عليهم السلام» افزون بر اميرالمؤمنين عليه السلام رحمت تلقي شده اند كه با آنچه آورديم، گسترش مصداق «رحمت» در آيت قرآني است با همان توجيه و توضيح.

زراره از حضرت امام باقر عليه السلام و حُمران [حمران بن اعين] از حضرت صادق عليه السلام آورده اند كه آن دو بزرگوار در تفسير آيه فرموده اند: «. رحمته: ولاية الأئمّة عليهم السلام».

باري، امامان عليهم السلام رحمت الهي هستند كه در تداوم راه رسولان كه گشاينده گره ها و هدايتگر به مقصود اعلي و مقصد والا هستند، مفسّر و نگهبان آيين الهي و هدايتگر به آموزه هاي قرآني و رساننده به حق و حقيقت و الگوي تمام عيار نيكي، خير و شايستگي اند.