شأن نزول و يا روشن ترين مصداقهاي برخي آيات، در سخنان امام بيان شده است مثل مصداق «ماء معين» كه منظور از آن غيبت حضرت مهدي امام زمان (ع) است. در اين آيه از انسان سؤال شده: «قُلْ أَرَءَيْتُمْ إنْ أَصْبَحَ ماؤُكُمْ غَوْرا فَمَنْ يَأْتيكُمْ بِماءٍ مَعينِ» [1] يعني بگو: به من خبر دهيد، اگر آب شما فرو رود، چه كسي آب روان برايتان خواهد آورد؟

و در توضيح «فجّار» در آيه: «كَلاً إِنّ كِتابَ الْفُجّارِ لَفي سِجّين» [2] مي فرمايد: بدكاران و فاجران كساني هستند كه در حق ائمه (عليهم السلام) نافرماني و بر آنان قلدري كردند. [3] .

گفتني است كه بيشترين تفسيرهاي آن بزرگوار در شرح آيه هايي است كه در اثبات امامت و رهبري و يا بيزاري و مذّمت منحرفانِ از امامت نازل شده است.

در معرفي مهم ترين مصداق منافقان، كساني را نشان مي دهد كه به ولايت حضرت علي (ع) ايمان نمي آوردند، قرآن كريم مي فرمايد: «هنگامي كه منافقان نزد تو آيند مي گويند: «ما شهادت مي دهيم كه يقيناً تو رسول خدايي» خداوند مي داند كه تو رسول او هستي، ولي خداوند شهادت مي دهد كه منافقان دروغگو هستند...» [4] اين به خاطر آن است كه نخست ايمان آوردند سپس كافر شدند از اين رو بر دلهاي آنان مهر نهاده شده و حقيقت را درك نمي كنند. امام (ع) مي فرمايد: منظور منافقاني است كه نخست ايمان آوردند به رسالت پيامبر (ص) و سپس به ولايت حضرت علي (ع) وصيّ آن حضرت كفر ورزيدند.