نام او ابي عميد زياد، فرزند عيسي، است از نظر نژاد و محل اقامت بغدادي بوده و مطمئن ترين و عابدترين و پرهيزكارترين مردمان نزد شيعه و سني بوده است. و از جاخط نقل شده است كه: او در ميان اهل زمان خود در تمام امور يگانه بود، و نيز گفته



[ صفحه 32]



است: او در ايام هارون الرشيد، از بزرگان شيعه بود و به خاطر اينكه قضاوت را بپذيرد زنداني شد، و گفته شد علت حبس او آن بود كه پيروان و ياران امام كاظم عليه السلام را به هارون معرفي كند.

و به خاطر اين كار كتك خورد و نزديك بود كه اقرار كند. زيرا رنج بزرگي را تحمل مي كرد. در اين ميان محمد، فرزند يونس، فرزند عبدالرحمن، اين مطلب را شنيد و به او گفت: از خدا بترس، اي محمد بن ابي عمير! و او صبر كرد و در عاقبت خداوند گشايشي براي او قرار داد.

و كشي روايت كرده است كه: محمد در روزگار هارون يكصد و بيست چوب خورد و مأمور زدن او سندي بن شامك بود. و او همچنان شيعه بود و زنداني شد و نجات پيدا نكرد تا آن كه مقدار يك هزار و بيست و يك درهم از مال خود به حكومت پرداخت. و روايت شده است كه: مأمون عباسي او را زنداني كرد تا سرپرست قضاوت در برخي شهرها شود. و شيخ مفيد در كتاب اختصاص روايت كرده است: او مدت ده سال زنداني شد. و در اين مدت خواهرش كتاب هاي او را دفن كرد، پس مدت چهار سال باقي ماند بعد خواهرش كتاب ها را از بين برد. و گفته شده است كه: كتاب ها را در اتاقي رها كردند كه باران بر آنها مي باريد و لذا بعدها محمد احاديث را از حفظ مي خواند و يا از آنچه در دست مردم از سابق مانده بود بيان مي كرد. او زمان امام كاظم عليه السلام را درك كرد ولي از ايشان حديثي را نقل ننمود و زمان امام رضا و امام جواد عليهماالسلام را درك كرد و از ايشان روايت نقل كرده است. وي در سال 17 هجرت وفات كرد. [1] .

وقايع نگاران گفته اند: تعداد نود و چهار كتاب در دانش ها و هنرهاي گوناگون تأليف



[ صفحه 33]



كرده است. [2] .