عصر امامت امام صادق عليه السلام بود، روزي ابوحنيفه به خانه ي امام صادق عليه السلام وارد گرديد، حضرت كاظم عليه السلام را كه در آن وقت كودك بود، در دالان خانه ديد، با خود گفت: «اينها (امامان) گمان مي كنند در كودكي به آنها علم و دانش داده شده است، خوب است اين موضوع را امتحان كنم.» بر همين اساس ابوحنيفه قبل از آنكه به محضر امام صادق عليه السلام برسد، در همان دالان خانه، به حضرت كاظم عليه السلام رو كرد و اين مسأله را مطرح كرده و پرسيد:

«اي پسر! اگر غريبي خواسته باشد براي قضاي حاجت به دستشويي برود، كجا برود؟»

حضرت كاظم عليه السلام خشمگينانه فرمود: «اي شيخ! بي ادبي كردي چرا سلام نكردي؟»

ابوحنيفه شرمنده شد و از خانه بيرون رفت و سپس بازگشت و سلام كرد، در حالي كه ابهت و شكوه امام در قلبش، پرتو افكنده بود، سؤال خود را تكرار كرد.

حضرت كاظم عليه السلام در پاسخ فرمود: از كنار نهرها و گوشه هاي رودخانه ها كه محل آب بردن است، و سايه هاي ديوار كه جاي ورود



[ صفحه 24]



افراد است، و در محل افتادن ميوه ها از درختان، در پشت ديوار خانه ها، در معابر عمومي و در آبهاي جاري و راكد دروي كند و رو به قبله و پشت به قبله نباشد از اين امور كه گذشت در هر جا بخواهد قضاي حاجت كند.

ابوحنيفه مي گويد: وقتي كه حضرت موسي بن جعفر عليه السلام اين پاسخ را داد، در چشمم و قلبم بزرگ جلوه كرد، پرسيدم: «اي پسر رسول خدا! بشر كه گناه مي كند، گناهش را چه كسي انجام مي دهد؟»

او به من نگاه كرد و فرمود: «بنشين تا به تو خبر دهم.» نشستم فرمود: آن كس كه گناه مي كند، از سه حال خارج نيست:

1- خدا گناه مي كند.

2- خود او گناه مي كند.

3- هر دو گناه مي كنند.

اگر بگوييم خدا گناه مي كند، خداوند با انصافتر و عادلتر از آن است كه خود گناه كند، سپس بنده اش را به خاطر گناه، مجازات نمايد.

و اگر گناه را هر دو (خدا و بنده) انجام دهند، در اين صورت خدا در گناه كردن با بنده اش شريك است و چون خدا نيرومندتر از شريك خود است، بايد سزاوارتر به مجازات گناه باشد [در صورتي كه خداوند مجازات گناه را سزاوار بنده ي گناهكار مي داند] نيرومند سزاوارتر به انصاف نمودن به ناتوان مي باشد.

و اگر گناه را نسبت به بنده ي گنهكار بدهيم، در اين صورت امر و نهي خدا متوجه او مي شود، هر گاه گناه نكرد سزاوار پاداش الهي



[ صفحه 25]



و بهشت است وگرنه سزاوار مجازات و دوزخ مي باشد، اگر خدا او را بخشيد، بر اساس فضل و كرمش بخشيده، اگر مجازات نمود، بر اساس عدالتش مجازات نموده است (بنابراين، گناه را بنده كرده است).

پاسخ استوار و شيواي حضرت كاظم عليه السلام ابوحنيفه را آن چنان تحت تأثير قرار داد كه چشمانش پر از اشك شد و اين آيه را خواند:

ذرية بعضها من بعض و الله سميع عليم.

«آنها فرزنداني بودند كه كمالات را از همديگر به ارث برده اند، و خداوند شنوا و دانا است.» [1] .

يعني حضرت كاظم عليه السلام مقام علمي خود را از پدر و اجداد پاكش به ارث برده است.