بازگشت

فرزندان و همسران امام


ارشاد مفيد - ص 323 حضرت موسي بن جعفر عليه السلام داراي سي و هشت فرزند پسر و دختر بود از آن جمله علي بن موسي الرضا است و ابراهيم و عباس و قاسم كه فرزندان چند كنيز بودند و اسماعيل و جعفر و هارون و حسن فرزند كنيزي ديگر و احمد و محمد و حمزه نيز فرزند كنيزي و عبدالله و اسحاق و عبيدالله و زيد و حسين و فضل و سليمان فرزند چند كنيز ديگر.

فاطمه كبري [1] و فاطمه صغري و رقيه و حكيمه و ام ابيها و رقيه صغري كلثم و ام جعفر و لبانة و زينب و خديجه و علية و آمنه و حسنه و بريهه و عائشة و ام سلمه و ميمونه و ام كلثوم دختران امام عليه السلام هستند.

ارشاد مفيد: محمد بن يحيي از جد خود نقل كرد كه گفت از اسماعيل بن موسي شنيدم مي گفت كه: پدرم با فرزندان خو به يكي از ملك هاي خود در اطراف مدينه رفت، نام آن ملك را نيز برد وي پدر حسين اسم آن را فراموش كرد گفت: ما همه در آنجا بوديم با احمد پسر حضرت موسي بن جعفر بيست خدمتكار از خدمتكاران و غلامان پدرم بودند كه اگر او حركت مي كرد آنها نيز به پا مي خاستند اگر او مي نشست آنها نيز مي نشستند، پدرم بعد از آن پيوسته احمد را رعايت مي كرد و از نظر دور نمي داشت هنوز از آنجا حركت نكرده بوديم كه احمد در ميان ما شخصيتي بزرگ يافت محمد بن موسي بن جعفر مردي صاحب فضل و صالح بود.

ارشاد مفيد: ابومحمد حسن بن محمد بن يحيي از جد خود نقل كرد كه گفت كنيز رقيه دختر موسي بن جعفر به نام هاشميه برايم نقل كرد كه محمد بن موسي پيوسته با وضو و نماز بود تمام شب را وضو داشت و نماز مي خواند صداي ريختن آب را از او مي شنيديم



[ صفحه 258]



به نماز مي ايستاد، باز ساعتي به خواب مي رفت دو مرتبه صداي آب ريختن و وضو گرفتن مي آمد باز نماز مي خواند دو مرتبه كمتر از ساعتي مي خوابيد باز حركت مي كرد وضو مي گرفت و نماز مي خواند همين طور تا صبح هر وقت من او را مي ديدم به ياد اين آيه مي افتادم، «كانوا قليلا من الليل ما يهجعون» [2] .

ابراهيم بن موسي مردي سخاوتمند و كريم بود كه فرمانرواي يمن گرديد در زمان مأمون از طرف محمد بن زيد بن علي بن حسين بن علي بن ابي طالب همان كسي كه با او در كوفه ابوالسرايا بيعت كرد به آن جانب رهسپار شد يمن را فتح كرد و مدتي در آنجا حكومت مي كرد تا پايان كار ابوالسرايا كه از براي او از مأمون امان گرفت. هر يك از فرزندان حضرت موسي بن جعفر داراي فضل و منقبتي بوده اند كه مشهور است ولي حضرت رضا چنانچه ذكر كرديم بر همه در فضل و مقام مقدم بود.

مناقب شهرآشوب - ج 3 ص 41 - اولاد حضرت موسي بن جعفر فقط سي نفر بودند بعضي سي و هفت نفر گفته اند، پسرانش هجده نفر به نامهاي علي بن موسي الرضا امام هشتم، ابراهيم، عباس، قاسم، عبدالله، اسحاق، عبيدالله، زيد، حسن و فضل كه از چند كنيز بودند اسماعيل، جعفر، هارون حسن از يك كنيز احمد محمد و حمزه از كنيزي ديگر يحيي و عقيل و عبدالرحمان.

كساني از خود نسلي باقي گذاردند سيزده نفرند كه عبارتند از: حضرت رضا و ابراهيم و عباس، اسماعيل، محمد، عبدالله، حسن، جعفر، اسحاق، حمزه.

دخترانش نوزده نفرند به نامهاي خديجه، ام فروه، ام ابيها، عليه و فاطمه كبري فاطمه صغري بريهه، كلثم، ام كلثوم، زينب، ام القاسم، حكيمه، رقيه صغري و ام وحيه و ام سلمه و ام جعفر و لبانه، اسماء، امامة و ميمونه از چند كنيز.

در كشف الغمه - ج 3 ص 41 - تعداد پسران را بيست نفر و دختران را هجده نفر كه از نام بردن آنها به واسطه اختصار صرف نظر شد.



[ صفحه 259]



كافي: سليمان جوهري گفت: حضرت موسي بن جعفر به فرزندش قاسم گفت پسرم حركت كن كنار بالين برادرت و الصافات را بخوان تا آخرش. شروع كرد به خواندن همينكه رسيد به «اهم اشد خلقا ام من خلقنا» پسرك از دنيا رفت پس از آنكه بدنش آماده گرديد و او را خارج كردند يعقوب بن جعفر گفت به موسي بن جعفر وقتي كسي به حالت احتضار در مي آمد بالاي سرش «يس و القرآن الحكيم» مي خواندند شما مي فرمائيد: «والصافات» بخوانند فرمود: پسركم اين سوره در كنار بالين كسي كه گرفتار مرگ است خوانده نمي شود مگر اينكه فوري راحت مي شود و از دنيا مي رود.

كافي: يونس بن يعقوب گفت: پس از بازگشت حضرت موسي بن جعفر از بغداد وقتي به مدينه رسيد دختري داشت كه در فيد (نزديكي مدينه) از دنيا رفت او را دفن كرد، دستور داد به يكي از غلامان كه قبر او را گچ كند و روي لوحي اسم آن دختر را بنويسند و در قبر گذارند.

عمدةالطالب: حضرت موسي بن جعفر داراي شصت فرزند بود سي و هفت دختر و بيست و سه پسر، پنج نفر آنها بدون اختلاف از دنيا رفتند و فرزندي نداشتند به نام عبدالرحمن عقيل قاسم و يحيي و داود و سه نفر آنها داراي دختر شدند و فرزند پسر نداشتند: سليمان و فضل و احمد.

پنج نفر در بازماندگان آنها اختلاف است حسين، ابراهيم اكبر، هارون زيد، حسن و ده نفر بدون اختلاف داراي فرزند بودند: علي، ابراهيم اصغر، عباس اسماعيل، محمد، اسحاق، حمزه، عبدالله و عبيدالله و جعفر اين چنين ذكر كرده استاد ما ابونصر بخاري.

نقيب تاج الدين: حضرت موسي بن جعفر از سيزده پسر داراي نسل بود كه چهار نفر فرزند زياد داشتند: حضرت رضا، ابراهيم مرتضي، محمد عابد، جعفر چهار نفر متوسط: زيدالنار، عبدالله، عبيدالله و حمزه و پنج نفر فرزند زيادي نداشتند عباس، هارون، اسحاق، اسماعيل و حسن. حسين نيز فرزند موسي بن جعفر



[ صفحه 260]



داراي فرزند شد كه بعد منقرض شدند بنا به قول ابي حسن عمري.

تاريخ قم: حسن بن محمد قمي گفت خبر دادند مرا بزرگان قم از آباء خود كه وقتي مأمون حضرت رضا را به مرو خواست براي ولايت عهد، در سال دويست هجري و در سال دويست و يك فاطمه خواهرش به قصد ديدار برادر خارج شد همين كه رسيد به ساوه مريض شد پرسيد چقدر راه است بين ساوه و قم؟ گفتند: ده فرسخ فرمود: مرا ببريد به قم او را به قم بردند و در منزل موسي بن خزرج بن سعد اشعري وارد شد گفت: بنا به اصح روايات وقتي خبرش به قم رسيد بزرگان قم به استقبال او رفتند پيشاپيش آنها موسي بن خزرج بود وقتي خدمت بي بي معصومه رسيد مهار ناقه اش را گرفته به منزل خود رسيد و در خانه او هفده روز بود آنگاه از دنيا رفت.

موسي دستور داد او را غسل داده كفن كردند و نماز بر او خوانده دفن كردند در زميني كه متعلق به موسي بود و اكنون مزار مقدس اوست بر فراز قبرش سقفي از بوريا ساختند تا بالاخره زينب كه دختر حضرت جواد عليه السلام بود بر فراز قبر او قبه اي ساخت.

گفت: به من خبر داد حسين بن علي بن حسين بن موسي بن بابويه از محمد بن حسن بن احمد بن وليد كه وقتي فاطمه عليهاالسلام از دنيا رفت، او را غسل داده كفن كردند بدن آن بي بي را به قبرستان بابلان بردند و او را در سردابي گذاشتند كه برايش حفر شده بود. قبيله سعد اختلاف كردند از اينكه چه كسي او را داخل سرداب گذارد. سپس همه قبول كردند كه خادم پيرمردي از اين قبيله به نام قادر مباشر اين كار شود همين كه از پي او فرستادند ديدند دو سوار از طرف بيابان مي آيند هر دو نقاب دارند نزديك جنازه كه رسيدند نماز خواندند بر او و وارد سرداب شدند و جنازه را در سرداب گذاشته دفن كردند بعد از سرداب خارج شده بدون اين كه با كسي صحبت كنند سوار شده رفتند هيچ كس نفهميد آنها كه بودند.



[ صفحه 261]



مي گويند: محرابي كه حضرت معصومه در آنجا نماز مي خواند در خانه موسي هنوز موجود است كه مردم آنجا را زيارت مي كنند.

توضيح: بعضي از احوال و شرح زندگي فرزندان و همسران موسي بن جعفر عليه السلام در بخش وصيت حضرت موسي بن جعفر گذشت و در بخش بستگان حضرت رضا نيز خواهد آمد و همچنين در بخش مكارم اخلاق حضرت جواد مختصري از زندگي عبدالله بن موسي ذكر خواهد شد.



[ صفحه 262]




پاورقي

[1] فاطمه كبري همان حضرت معصومه است كه در قم دفن شده كه در فضيلت زيارت او حديث رسيده.

[2] سوره ذاريات آيه 17.