شيخ او را از اصحاب امام كاظم عليه السلام شمرده است [1] .

در فهرست فرموده: هشام بن حكم از اصحاب خاص مولانا موسي بن جعفر است و با مخالفان بحث هاي زيادي در اصول و غير آن داشته.



[ صفحه 247]



داراي اصلي است و كتاب هاي فراواني دارد. از اهل كوفه است و از آنجا به بغداد منتقل گرديد. محضر امام صادق و حضرت موسي بن جعفر عليهماالسلام را درك نموده و روايات زيادي از آن دو بزرگوار نقل كرده است.

و از ايشان مدح هاي فراواني درباره وي به دست رسيده است. از افرادي است كه در ارتباط با مسأله امامت و مذهب شيعه به نحو اساسي و ريشه اي سخن گفته. در علم كلام زبردست و حاضر جواب بوده.

از وي سؤال شد: آيا معاوية بن ابي سفيان در جنگ بدر حاضر بوده؟ گفت: آري! از آن طرف (يعني با مشركان و مخالفان پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم). [2] .

و نجاشي فرموده: ولادت وي در كوفه و نشو و نمايش در واسط و تجارتش در بغداد بود و در اواخر عمرش سال 199 به بغداد منتقل گرديد. از امام صادق و امام كاظم عليهماالسلام نقل حديث نموده. در نقل روايات ثقه بوده و در سال 199 در بغداد وفات نمود. كتاب هاي فراواني دارد [3] .

شيخ مفيد وي را از بزرگاني شمرده است كه مسايل حلال و حرام و فتوا و احكام از آنان گرفته مي شده و راهي براي مذمت احدي از آنان نيست و مورد سرزنش قرار نگرفته اند.

ابن شهر آشوب فرموده: امام صادق عليه السلام وي را كه نوجوان بود بر پيرمردان برتري مي داد و مي فرمود: اين با قلب و زبان و دست، ناصر ما مي باشد.

و فرمود: هشام بن الحكم پيشتاز در دفاع از حق ما و نشر كننده سخن ما و مؤيد راستگويي ما و دفع كننده سخنان باطل مي باشد. هر كه از وي و آثارش پيروي نمايد از ما پيروي نموده و هر كه با او مخالفت نمايد و از او



[ صفحه 248]



رو گردان شود با ما مخالفت نموده و از ما رو گردان شده است [4] .

روايات از ائمه عليهم السلام و سخنان بزرگان در مدح هشام فراوان و مناظرات وي با مخالفان معروف و مشهور است به جهت رعايت اختصار از آوردن آنها صرف نظر مي نمايم.