مرحوم علامه مجلسي از كتاب مناقب ابن شهر آشوب جريان سؤال ابوحنيفه از حضرت موسي بن جعفر عليهماالسلام در ارتباط با قضاي حاجت شخص غريب را نقل نموده در ذيل آن آورده كه ابوحنيفه گفته: وقتي آن جواب را از حضرت شنيدم در چشم من بزرگ جلوه نمود و در قلبم عظمت آن جناب را احساس نمودم روي اين جهت سؤالي ديگر از حضرت نمودم، گفتم: فدايت شوم معصيت از كيست؟ (ابوحنيفه جبري مسلك بوده و مي گفته: بندگان از جانب خدا مجبور به معصيت هستند). حضرت به من نظر نمود و سپس فرمود: بنشين تا تو را خبر دهم، نشستم پس حضرت فرمود: هر معصيتي كه رخ مي دهد خالي از سه تصور نيست: 1- از بنده باشد،



[ صفحه 42]



2- از پروردگار باشد، 3- از هر دو باشد! اگر معصيت از پروردگار باشد پس او عادل تر و منصف تر از اين است كه به بنده ظلم نمايد و در برابر كاري كه انجام نداده او را عقاب نمايد و اگر معصيت از بنده و خدا هر دو باشد پس خدا در معصيت بنده شريك است و او قادر است و قوي؛ و سزاوار است كه قوي نسبت به بنده ضعيف انصاف روا دارد و او را عقاب ننمايد و اگر معصيت از بنده است پس امر به او متوجه است و او از معصيت نهي شده و ثواب براي او و عقاب بر اوست. ابوحنيفه گويد: گفتم: (ذرية بعضها من بعض) [1] .



[ صفحه 43]