براي شناخت ابعاد شخصيت بي نظير موسي بن جعفر (ع) راه هاي مختلفي وجود دارد كه از جمله ي آنها مي توان از اظهارنظر شخصيت هاي علمي و سياسي موافق و مخالف آن حضرت نام برد. اظهارنظر كنندگان گرچه در شعاعي محدود و هر كدام از بعد و زاويه اي خاص، شخصيت امام (ع) را مدنظر قرار داده اند؛ ليكن از مجموع سخنان آنان، مي توان تا حدودي نسبت به شخصيت اجتماعي آن گرامي به يك جمع بندي رسيد. عمده ترين محورهايي كه اظهارنظر كنندگان بدان ها اشاره كرده اند عبارت است از:

1- امام كاظم (ع) داناترين و فقيه ترين مردم زمان خود بود.

2- امام (ع) بردبارترين و باگذشت ترين افراد عصر خود بود، در حدي كه پاسخ ناسزاگويان و تجاوزگران به حق خويش را با نيكي و گذشت مي داد.

3- آن حضرت، سخي ترين و بخشنده ترين مردم بود؛ چندان كه كيسه هاي پولش كه به نيازمندان مي داد ضرب المثل همگان بود و اگر يكي از آنها به دست نيازمند مي رسيد او را بي نياز مي كرد.

4- در عبادت و بندگي خدا و سجده هاي طولاني همتايي نداشت.

5- وجود مباركش «باب الحوائج الي الله» بود و گرفتاران و توسل جويان به ذيل عنايتش، حاجت روا و با دستي پر از محضرش باز مي گشتند.

6- آن گرامي صاحب كمالات و كرامات فراواني است كه خردمندان را به تحير و تعجب واداشته است.

7- بيشتر از همگان به صله رحم و تفقد و دلجويي از خويشان اهميت مي داد.

8- فصيح ترين و بليغ ترين مردم عصر خود بود.



[ صفحه 54]



9- در تواضع و فروتني در مقايسه با ديگران در اوج قرار داشت.

10- در شمار امامان و پيشوايان مسلمانان، حجت هاي خدا بر بندگانش و جانشينان پيامبر (ص) قرار داشت. [1] .

مجموعه ي اين نكات و محورها در اظهارنظرهاي افراد، مورد توجه و تأكيد قرار گرفته است كه به لحاظ محدوديت حجم درس به مهمترين آنها اشاره مي كنيم.