از موسي بن جعفر (ع) فرزندان صالح، پرهيزكار، مبارز و بي رغبت نسبت به دنيا و



[ صفحه 4]



مطامع و مظاهر فريبنده آن به يادگار ماند، كه هر كدام در شرف، نجابت، تقوا و فضيلت از برترين و برجسته ترين مردمان زمان خود به شمار مي آمدند. مورخان و نسب شناسان، جايگاه ممتاز و برتر فرزندان موسي بن جعفر (ع) را در مقايسه ي با ديگر مردمان چنين بيان كرده اند:

«هر يك از فرزندان ابوالحسن، موسي بن جعفر (ع) داراي فضل و منقبتي شناخته شده و مشهور نزد مردم بودند. [1] .

برخي از آنان كه شرايط سياسي را مساعد مي ديدند، پرچم مبارزه عليه ستمگران عباسي را بر مي افراشتند و عليه انحرافات و كژي ها به مبارزه بر مي خاستند. ما پيش از پرداختن به شرح حال برخي از فرزندان آن حضرت، نظر مورخان و نسب شناسان درباره ي تعداد فرزندان آن گرامي را ذكر مي كنيم.

تعداد فرزندان پيشواي هفتم در منابع، مختلف ذكر شده است:

1- 33 نفر؛ شانزده پسر و هفده دختر. [2] .

2- 37 نفر؛ هيجده پسر و نوزده دختر. [3] .

3 - 38 نفر؛ بيست پسر و هيجده دختر. [4] .

4- چهل نفر؛ هيجده پسر و 22 دختر. [5] .

5- شصت نفر؛ 23 پسر و 37 دختر. [6] .

صاحب كشف الغمه پس از نقل قول سوم، اسامي پسران و دختران امام (ع) را به شرح ذيل ذكر مي كند:

پسران: علي الرضا (ع)، زيد، ابراهيم، عقيل، هارون، حسن، حسين، عبدالله، اسماعيل، عبيدالله، عمر [7] ، احمد، جعفر، يحيي، اسحاق، عباس، حمزه، عبدالرحمان،



[ صفحه 5]



قاسم و جعفر الاصغر.

دختران: خديجه، ام فروه، اسماء، عليه، فاطمه، ام كلثوم، آمنه، زينب، ام عبدالله، زينب صغري، ام قاسم، حكيمه، اسماء صغري، محموده، امامه، ميمونه و ام كلثوم. [8] .

نام هاي فرزندان امام موسي (ع) در منابع تاريخي همچون تعدادشان گونه گون ذكر شده است؛ بعضي با اسم و بعضي با كنيه، و شايد يكي از علل اختلاف در تعداد فرزندان آن حضرت همين موضوع باشد. علت ديگر آن را بايد در اغلاط و اختلاف نسخه ها و تصرف ناسخان دانست. چه بسا بعضي از اسامي افراد، بدل از آنچه در متن آمده در حاشيه نوشته مي شد؛ ولي نسخه نويسان، بدون توجه آن را در متن درج كرده اند.

اينك - ضمن دو درس - به معرفي و شرح مختصري از برخي از فرزندان آن امام همام مي پردازيم.