امامت در مكتب تشيع عبارت است از زعامت و رهبري در امور مربوط به دين و دنياي مردم. امام، فردي است كه در همه ي شؤون ديني و دنيوي مردم حاكميت و ولايت مطلق دارد و مردم بايد در همه ي امور از وي پيروي كنند، آنچنان كه از پيامبر (ص) پيروي مي كردند.

اصل امامت از ضروريات مكتب اسلام و يكي از اصول دين در مذهب تشيع است، زيرا اجراي قوانين اجتماعي اسلام، برقراري نظم و عدالت اجتماعي، رهيابي مردم به مرتبه ي شناخت و اطاعت و بندگي خدا، تربيت و تغذيه فكري امت و دميدن روح ايمان و تقوا در انسان ها و بسياري امور ديگر جز در پرتو وجود امام امكان پذير نيست.

با توجه به اين مأموريت ها و رسالت ها است كه شيعه معتقد است تعيين امام از حوزه ي توان و اختيار مردم حتي نخبگان بيرون است و امام مي بايد از جانب خداوند گزينش و معرفي شود؛ زيرا كسي جز خداوند و آن كس كه خداوند تعيين كرده از لياقت ها و توانمندي هاي امام كه مهمترين و اسرارآميزترين آن «عصمت» و مصونيت از هر گونه خطا و لغزش در انديشه و عمل است، آگاهي ندارد. در قرآن كريم درباره ي خلافت «داوود» پيامبر مي خوانيم:

«يا داوود انا جعلناك خليفة في الارض فاحكم بين الناس بالحق.» [1] .

اي داوود! ما تو را خليفه (و نماينده ي خود) در زمين قرار داديم؛ پس در ميان مردم به حق داوري كن.

موضوع گزينش امام از سوي خداوند و علت و فلسفه ي آن در سخنان و بيانات ائمه ي معصومين (ع) فراوان آمده است كه به يك مورد از امام زمان (ع) اشاره مي كنيم.

سعد بن عبدالله از آن حضرت درباره ي علت اين كه مردم نمي توانند براي خود امامي



[ صفحه 70]



برگزينند پرسيد. حضرت پاسخ داد:

- مردم فرد مصلحي را انتخاب مي كنند يا مفسدي را؟

- فرد مصلحي را

- آيا امكان و احتمال دارد كه فرد مفسدي انتخاب شود، با توجه به اين كه هيچ يك از آنان از آنچه در دل ديگري مي گذرد از صلاح و فساد، آگاهي ندارد؟

- بلي

- اين همان علتي است كه با برهان مورد وثوق و پذيرش خودت برايت بيان كردم. [2] .

بنابراين، امام بر اساس شايستگي هاي شخصي و كمالات نفساني از سوي خداوند تعيين مي شود. اينك اين سؤال مطرح است كه راه شناخت امام چيست؟ و مردم چگونه و از چه راهي مي توانند امام منصوب از سوي خدا را بشناسند؟