امام كاظم (ع) در سال 148 هجري قمري عهده دار مقام امامت و رهبري جامعه ي اسلامي شد. دوران 35 ساله ي امامت آن حضرت از نظر سياسي - اجتماعي از مهمترين و حساس ترين مقاطع زندگي سياسي امامان عليهم السلام به شمار مي رود.

پيش از پرداختن به تجزيه و تحليل شرايط سياسي - اجتماعي اين مقطع از تاريخ اسلام، به نماد و اجمال آن با بيان رهبر معظم انقلاب اسلامي، حضرت آيةالله العظمي خامنه اي دام ظله اشاره مي كنيم.

«اين مقطع 35 ساله (از 148 تا 183 هجري) يعني دوران امامت حضرت ابي الحسن، موسي بن جعفر (ع) يكي از مهمترين مقاطع زندگينامه ي ائمه عليهم السلام است.

دو تن از مقتدرترين سلاطين بني عباس «منصور و هارون» و دو تن از جبارترين آنان «مهدي و هادي» در آن حكومت مي كردند. بسي از قيام ها و شورش ها و شورشگرها در خراسان و آفريقا، بقيه در جزيره، موصل، در ديلمان و جرجان، در شام، در نصيبين، در مصر، در آذربايجان و ارمنستان و در اقطاري ديگر، سركوب و منقاد گرديده و در ناحيه ي شرق و غرب و شمال قلمرو وسيع اسلامي، فتوحات تازه و غنائم و اموال وافر، بر قدرت و استحكام تخت عباسيان افزوده بود....

در اين دوران، ديگر نه مانند اواخر دوران بني اميه و نه همچون ده ساله ي اول دوران بني عباس و نه شبيه دوران پس از مرگ هارون كه در هر يك، حكومت مسلط وقت، به نحوي تهديد مي شد، تهديدي جدي دستگاه خلافت را نمي لرزاند و خليفه را از جريان عميق و مستمر دعوت اهل بيت (ع) غافل نمي ساخت.» [1] .



[ صفحه 78]



اينك با الهام از اين سخنان ارزشمند و تحليل كوتاه اما گويا و جامع ولي امر مسلمانان جهان، در دو محور كلي: اوج اقتدار بني عباس و حكومت پليسي به تبيين و تشريح موقعيت سياسي - اجتماعي دوران امامت پيشواي هفتم (ع) مي پردازيم.