محققا اين مقدار بخل فراوان در وجود منصور، نشأت گرفته از ناپاكي و فرومايگي و بي ايماني او نسبت به خدا بوده است.

منصور، در برابر اطرافيان و نديمان خاص خود از عواملي سخن مي گفت كه او را واداشته تا درباره ي پريشاني و تنگ دستي رعيت بينديشد، مي گفت:

ابن اعرابي راست مي گفت: «سگت را گرسنه نگهدار تا دنبالت بيايد»

ابوالعباس طوسي در پاسخ او گفت:

«يا اميرالمؤمنين! از آن مي ترسم كه كس ديگري گرده ي ناني به او نشان دهد و تو را ترك كند و دنبال او برود». [1] .

اي خاك بر سر منصور و هر حاكمي كه حقوق مردم را ناچيز بشمارد. طاغوت ستمكار، راه تسليم كردن توده ها را منحصر به گرسنه نگه داشتن و بيچاره كردن آن مي دانست، و عدالت و رفاه را بين مردم گسترش نمي داد!

منصور از انگيزه هايي سخن مي گويد كه او را بر اندوختن اموال زيادي در خزانه اش واداشته، بدون اين كه چيزي از آن همه اموال را در راه مصالح امت صرف كند، مي گويد:

«هر كه مالش كم باشد، افراد كمي خواهد داشت و هر كه افرادش كم باشد،



[ صفحه 420]



دشمن بر او چيره گردد و بر هر كس كه دشمن چيره گردد، سلطنتش به خواري گرايد و پشتوانه خود را از دست بدهد». [2] .

اين چنين، انديشه ي خطاكار خود را بر اساس اندوختن مال و صرف نكردن آن در راه مسلمانان، پايه گذاري كرده بود... و بي ترديد او مشمول اين آيه مباركه بود:

«و كساني كه طلا و نقره را گنج مي كنند و آنها را در راه خدا صرف نمي كنند، پس مژده ده آنان را به عذابي دردناك، روزي كه افروخته سازند آنها را در آتش دوزخ پس داغ كنند با آنها پيشانيها و پهلوها و پشتهايشان را، اين است آنچه براي خود گنج كرديد، پس آنچه را كه نهفته نگه داشتيد، بچشيد.» [3] .