روانشناسان، هوش و زيركي را بر دو قسم تقسيم كرده اند: 1 - درك و هوش اجتماعي 2 - درك و فهم مجرد. و درباره ي تفاوت آن دو گفته اند: درك اجتماعي آن است كه انسان جامعه ي خود را به خوبي بشناسد و با روش صحيح و عاقلانه با مردم زندگي كند. و درك مجرد بر اساس درك كليات و راز و رمزي است كه درك روشهاي علمي و تشخيص درست و نادرست آنها از آن جمله است. [1] .

امام موسي بن جعفر عليهماالسلام در آغاز عمر شريف خود، از هر دو نوع درك و هوش برخوردار بوده است، و اين مطلب در درك اجتماعي آن بزرگوار و رفتار صحيح و عاقلانه ي وي با مردم و شناخت حقايق امور و آشنايي با رموز اشيايي كه دانشمندان بزرگ از شناخت آن عاجز بودند بطور كامل مشاهده مي شد.

اين جا نمونه ي بارزي وجود دارد كه دلها را با اعجاب و شگفتي تسخير مي كند. و آن احاطه ي امام موسي عليه السلام در آغاز عمر به انواع علوم و معارف است. با اين كه انسان در اين دوران از زندگي، چنين توانايي را ندارد و هيچ دليلي براي اين كار نمي توان پيدا كرد، جز آنچه را كه شيعه بدان معتقد است.

شيعيان برآنند كه امام در تمام مراحل زندگيش بايد داناترين مردم زمان و انديشمندترين آنها باشد، به تمام مسائلي كه امت در تمام جنبه ها به آن نياز دارند احاطه داشته باشد، علم وي كسبي نيست بلكه الهامي از جانب خدا است، همان طوري كه در پيامبران بوده است.



[ صفحه 79]



تنها امام موسي بن جعفر عليهماالسلام به اين ويژگي اختصاص ندارد، بلكه تمام امامان شيعه - عليهم السلام - در اين جهت سهيم هستند. نواده ي آن بزرگوار، حضرت جواد عليه السلام با اين كه عمرش به هنگام تصدي امامت از همه ي امامان كمتر بود؛ و عمر شريفش از هفت سال تجاوز نمي كرد، شيعه به او رجوع كرد، و به امامت وي قائل شد.

مأمون كنگره ي علمي تشكيل داد، فقها و دانشمندان بزرگ را دعوت كرد تا آن بزرگوار را با مهمترين سؤالات و دشوارترين و پيچيده ترين مسائل آزمايش كنند، آنها سؤالاتي را كردند و امام جواد عليه السلام بلافاصله جواب همه ي آنها را داد. آنان در علوم و فنون مختلف وارد شدند و آن حضرت به تمام پرسشها پاسخ داد و با سربلندي و پيروزي بر همه ي آنها فائق آمد، به طوري كه از روي اعجاب قلب همه را به خود جذب كرد تا آن جا كه بعضي از آنها به امامت وي گرايش يافتند. تمام كساني كه شرح حال امام جواد عليه السلام را نوشته اند اين مطلب را نقل كرده اند.

براي اثبات توانمنديهاي گسترده ي علمي فوق العاده اي كه امام موسي عليه السلام در زمان كودكي از آن برخوردار بوده است، بعضي از مطالب مهمي را كه در آغاز عمر از آن بزرگوار بجا مانده نقل مي كنيم: