تلاشهاي طاقت فرساي پيشواي چهارم و پنجم در آن شرايط سخت، زمينه را براي تشكيل حوزه علمي و تربيتي امام صادق (ع) فراهم ساخت.

امام سجاد (ع) در دوران امامت خود با كوشش و تلاش مستمر، در كنار فعاليت ايدئولوژيك و مبارزه با تحريف و تغييري كه به وسيله حاكمان اموي در خطوط اصلي ايدئولوژي اسلامي پديد آمده بود، كار بنيادي و دراز مدت خود را براي ايجاد تحول فرهنگي در جامعه اسلامي آغاز كرد و موفق شد بذر تحرك و سازندگي را در جامعه ايستا و منحطي كه مردم آن، ساليان درازي بر اثر محروم بودن از هدايت و رهنمودهاي امامان معصوم در مرداب انديشه هاي خرافي و جاهلي غرق شده و از اسلام اصيل فاصله گرفته بودند، بكارد و از آنان انسانهايي بسازد كه بتوانند بار سنگين رستاخيز دوباره اسلام را بر دوش بگيرند و تحولي همانند تحولي كه رسول خدا (ص) در متن جامعه جاهلي پديد آورد، پديد آورند.

عناصر اصلي اين انقلاب فرهنگي پس از واقعه عاشورا، به دست امام سجاد (ع) پرورده شد. رمز عدم برخورد حاد و تند آن حضرت با خلفاي زمان خود همين است. چرا كه اتخاذ سياست حاد در آن شرايط، موجب مي شد آن حضرت پيش از آن كه موفق به انجام رسالت زيربنايي خود شود، به شهادت برسد.

امام باقر (ع) برنامه بنيادي و فعاليتهاي آرام پدر بزرگوارش را در شعاعي گسترده تر پي گرفت؛ در نتيجه، زمينه براي گرايش افراد بيشتر به دستگاه امامت فراهم شد؛ چندان كه وقتي آن گرامي وارد مسجد پيامبر (ص) مي شد گروه زيادي از شيعيان گرد او را گرفته از مسائل مختلف فقهي مي پرسيدند.

بدين ترتيب، نهالي كه در سرزمين كربلا به دست حسين بن علي (ع) كاشته و با خون آبياري شد در دوران 53 ساله امامت امام سجاد و امام باقر عليهماالسلام به برگ و بار نشست؛ هر چند هنوز عامه مردم بر اثر تباهسازيها و ويرانگريهاي سردمداران اموي از جبهه امامت دور بودند.