در بخش تجزيه و تحليل شرايط فرهنگي دوران امامت پيشواي ششم (ع) يادآور شديم كه اين دوران، دوران تحول فكرها و پيدايش و گسترش فرقه هاي گوناگون اسلامي و غير اسلامي بود. برخي از اين فرقه ها كه سابقه بيشتري داشتند توانسته بودند تا حدي براي خود چارچوبي تنظيم و افرادي را به تشكيلات خود جذب كنند و نيز بيان كرديم: جهت گيري عمومي و كلي تمامي فرقه ها ضديت با فرقه ناجيه شيعه و مكتب امامت بود، از اين رو امام صادق (ع) به عنوان پيشواي امت و پاسدار مكتب اسلام نمي توانست در برابر اين فرقه هاي نوپا و بي اساس بي تفاوت باشد، بلكه ناگزير بود در برابر همه آنها به اقتضاي مصالح اسلام موضع بگيرد و نظر قاطع اسلام را ارائه دهد و به شبهات و اشكالات مطرح شده از سوي آنان پاسخ گويد.

مكتبها و مسلكهاي انحرافي موجود در دوران امام صادق (ع) به دو بخش عمده تقسيم مي شدند: اسلامي و غيراسلامي.