پيشوايان معصوم عليهم السلام مظهر كامل فضائل و مكارم اخلاقي بودند. همه آنان در يك مكتب تربيتي پرورش يافته و از يك منبع الهام گرفته اند. بنابراين فضائلي كه براي هر يك از آنان گفته مي شود در مورد بقيه پيشوايان نيز صادق است. ولي تفاوت ويژگيهاي هر دوره از زندگي و شرايط اجتماعي و آمادگيهاي فكري جامعه، موجب متجلي شدن برخي از فضائل و مناقب خاص گرديده كه در دورانهاي ديگر، زمينه و اقتضاي ظهور و تجلي نداشته است.

به عنوان نمونه: مي توان به شجاعت حضرت علي و فرزندان گرامي اش امام حسن و امام حسين عليهم السلام اشاره كرد. آنان عصر پيامبر (ص) را درك كردند و با مشركين ناكثين، مارقين، قاسطين و منافقين درگير بودند. به همين جهت، روحيه سلحشوري و جهاد در آنان، بيشتر از فضائل ديگر به ثبت رسيده است.

بنابراين امام كاظم (ع) نيز واجد تمامي صفات و فضائلي بوده است كه در مورد پيشوايان پيشين بيان كرديم.

مكارم اخلاق و ويژگيهاي روحي پيشواي هفتم (ع) چنان چشمگير بود كه نه تنها دوستان، بلكه سرسخت ترين دشمنان آن حضرت نيز بدان معترف بودند و خود را در برابر آن همه عظمت، كوچك و حقير مي دانستند.اينك فرازهايي از رفتار و خصلتهاي برجسته آن حضرت:

عبادت محدثان، براين سخن اتفاق دارند كه امام كاظم (ع) در عبادت، يگانه عصر خود بود. كمتر شبي در عمرش - گذشت كه سر بربالين آسايش بگذارد و در رختخواب بخوابد. بر اثر همين كثرت عبادت به (عبدصالح) ملقب شد. مردم مدينه او را (زين المجتهدين)، (زينت بخش شب زنده داران)، مي گفتند. ابن شهرآشوب از يوناني نقل مي كند كه:

(موسي بن جعفر (ع) متجاوز از ده سال، هر روز پس از طلوع آفتاب تا هنگام ظهر در سجده بود. قرآن را با آهنگي زيبا تلاوت مي كرد و در هنگام تلاوت آن، محزون مي شد و شنوندگان نيز از آهنگ او به گريه مي افتادند. از خوف خدا اشك مي ريخت چندانكه محاسن شريفش - از اشك ديدگان تر مي شد) . [1] هنگامي كه به دستور هارون به زندان افتاد، همواره چنين دعا مي كرد:

(بار خدايا! مدتها بود از تو جاي خلوتي مي خواستم كه با فراغت تو را عبادت كنم، اينك كه خواسته ام را برآوردي تو را سپاسگزارم) . [2] هنگام دعا و مناجات مكرر مي گفت:

(اللهم اني اسألك الراحة عند الموت و العفو عند الحساب) [3] پروردگارا! از تو آسايش هنگام مرگ و عفو و گذشت هنگام حساب را مسألت دارم.