بازگشت

اشرافيت و تجمل پرستي


اموال فراواني كه به دربار هارون سرازير مي شد به جاي آنكه در عمران و آبادي كشور پهناور اسلامي و رفع نيازهاي عمومي و تأمين عدالت اجتماعي صرف گردد بيشتر در راه ارضاي تمايلات شخصي خليفه و زندگي مجلل و اشرافي او و بستگان و درباريانش صرف مي شد و براي توده هاي مردم جز محروميت و فشار و تنگدستي ثمره اي نداشت.

(قصر خلدي) كه هارون در آن زندگي مي كرد و مردم، آن را به بهشت برين كه خداوند به متقيان وعده داده است، تشبيه مي كردند و نيز كاخ ديگرش به نام (دارالسلام) كه نهرها از ميان آن جاري مي شد و... همه نمونه هاي بارز تجمل پرستي اين خليفه عباسي بود. [1] هارون كه پي از مرگ برادرش با تلاش و كوشش (برمكيان) به خلافت رسيده بود، پس از پايان مراسم بيعت، (يحيي برمكي) را به وزارت برگزيد و همه اختيارات مملكت را به او واگذارد و گفت: (تمامي امور رعيت را به تو تفويض كردم، هرگونه صلاح مي داني حكومت كن) .

هارون به عنوان پشتوانه اين اختيارات تام، انگشتر خود را به وي داد [2] و خود به حيف و ميل بيت المال و عيش و نوش و خريد جواهرات مشغول شد. كنيزان زيباروي، [3] نوازندگان، شعرا و موسيقيدانان را به دربار جذب كرد و آنان را مورد توجه ملوكانه قرار داد.

هارون به شاعري به نام (اشجع) در ازاي مديحه اي، يك ميليون درهم داد! [4] همچنين (ابوالعتاهيه) شاعر و ابراهيم موصلي [5] موسيقيدان با خواندن چند بيت شعر و ساز و آواز هر يك هزار درهم و يكصد دست لباس از خليفه صله گرفتند. [6] ابن كثيري مي نويسد: (روزي همه كنيزان در حضور هارون به آوازه خواني و رقص پرداختند؛ خليفه به طرب آمد و دستور داد مبلغ هنگفتي پول بر سر آنان نثار كنند. پول نثار شده آنقدر زياد بود كه نصيب هر يك از كنيزان، بيش از سه هزار درهم شد). [7] وي در مجلسي ديگر به طرب آمد و دستور داد تا در ازاء آنكه اسماعيل بن صالح او را به طرب آورده بود، فرمانروايي مصر را بدو تفويض كنند. [8] هارون نه تنها در شهوتراني و زنبازگي افراط مي كرد بلكه در خوردن، نوشيدن و پوشيدن لباسهاي قيمتي نيز زياده روي پيشه كرد. خرج سفره او هر روز بالغ بر ده هزار درهم مي شد و گاه تا سي نوع غذا بر سفره اش حاضر مي كردند. [9] هارون در مراسم تزويج همسرش (زبيده) در كاخ خود ضيافتي ترتيب داد كه پنجاه و پنج ميليون درهم هزينه برداشت. [10] اينها نمونه هاي اندكي از اسراف و تبذير و حيف و ميل بيت المال توسط مقام خلافت اسلامي بود و اگر عيش و نوشها و بذل و بخششهاي همسران، بستگان و درباريان او را نيز ضميمه كنيم مثنوي هفتاد من كاغذ خواهد شد. [11] .


پاورقي

[1] حياة الامام موسي بن جعفر (ع)، ج 2، ص 21.

[2] الكامل في التاريخ، ج 6، ص 107 - 108 و تاريخ طبري، ج 8، ص 233.

[3] جرجي زيدان تعداد كنيزان دربار او را دو هزار نفر ذكر كرده است كه سيصد نفر آنان مخصوص، رقص و آواز و خنياگري بودند (تاريخ التمدن الاسلامي، ج 5، ص - 135).

[4] طبقات الشعرا، ص 252 به نقل حياة الامام موسي بن جعفر (ع)، ج 2، ص 38 - 39.

[5] ابوالفرج اصفهاني مي نويسد: (مجموع پولي كه ابراهيم موصلي به عنوان صله از هارون دريافت كرده است بالغ بر دويست هزار دينار مي شود) (الاغاني، ج 5، ص - 143).

[6] الاغاني، ج 4، ص 74.

[7] البداية والنهاية، ج 10 ص 220.

[8] تاريخ التمدن الاسلامي، ج 5، ص 143.

[9] المستطرف، ص 341 به نقل: حياة الامام موسي بن جعفر (ع)، ج 2، ص 39، و تاريخ الاسلام، ج 2، ص 424.

[10] تاريخ الاسلام، دكتر حسن ابراهيم حسن، ج 2، ص 424.

[11] براي آگاهي بيشتر از زندگي تجملاتي بستگان و درباريان هارون به حياة الامام موسي بن جعفر (ع)، ج 2، ص 46 - 54 رجوع كنيد.