غم بارترين حادثه و فاجعه اي كه جهان اسلام در سال 169 هجري با آن روبرو شد همان پيش آمد ناگوار فخ بود كه با حادثه ي كربلا، در دردها و آلامش برابري مي كرد، زيرا در اين فاجعه، حرمت پيامبر (ص) و عترت و اولادش از ميان رفت. عباسيان در اين فاجعه، سرهاي علويان را بر روي نيزه ها كردند و همراه اسيران در ميان شهرها گرداندند و بدن هاي پاكشان را روي زمين افكندند، بدون آن كه دفن كنند.

پرچم دار اين قيام بزرگ، حسين بن علي بن حسن بن حسن بن علي ابن ابي طالب (ع) بود كه عبادت و بندگي پدر و مادرش، آنان را به «زوج الصالح» مشهور ساخته بود. بخشندگي، سخاوت مندي، عبادت پيشگي و اوصاف پسنديده و نيك وي موجب شد تا علويان و مردم حجاز او را رهبر قيام خود بدانند.

قيام حسين بن علي، شهيد فخ، در پي برخورد نارواي والي مدينه با علويان بود كه بدون هيچ گونه برنامه ريزي قبلي و هم آهنگي با نواحي ديگر آغاز گرديد. بيشتر علويان و فقها و زهاد مدينه با وي بيعت كردند. حسين، مردم را به كتاب خدا و سنت رسول خدا (ص) و رضايت از خاندان رسول، دعوت و كلمه ي «حي علي خير العمل» را كه شعار شيعه شده بود در اذان وارد كرد. برخورد ياران حسين با سربازان والي شهر موجب فرار كارگزاران عباسي شد و شهر به دست حسين و يارانش افتاد. حسين با جمعي از يارانش خدمت امام كاظم (ع) رسيدند و مقصود و برنامه خود را اعلام نمودند. امام رو به او كرد و گفت: «تو به طور مسلم كشته مي شوي، پس شمشيرها را تيز كن، زيرا اين مردم فاسق اظهار ايمان مي كنند اما در دل، دورويي و شرك خود را پنهان مي دارند.» [1] .

امام كاظم (ع) با وي بيعت نكرد ولي او را به دقت عمل و آمادگي فرا خواند و از اعتماد به مردم فاسق و منافق برحذر داشت و خبر شهادتش را به وي داد. [2] .

حسين، با سيصد نفر از يارانش از مدينه ي منوره به سوي مكه حركت كرد و ارتش عباسي در محل فخ راه را بر او و يارانش بستند. ابتدا فرمانده ي لشكر عباسي، حسين را به هديه و امان فرا خواند ولي او نپذيرفت، لذا پيكار در صبح روز هشتم ذي الحجه سال 169 هجري از سوي سپاهيان عباسي آغاز شد. حسين و يارانش در يك عمليات غافلگيرانه از دو سوي مورد حمله قرار گرفتند، آنان با كمال شهامت و دلاوري جنگيدند ولي از همه طرف محاصره شدند و حسين و بسياري از يارانش كشته و زخمي شدند و بار ديگر حادثه ي كربلا تكرار شد. سرهاي شهدا را بريدند و سه روز جنازه ي شهدا بر روي زمين باقي ماند. [3] .

اگرچه قيام حسين به شكست منجر شد ولي پي آمد آن در قيام هاي ديگر تبلور يافت.

امام موسي كاظم (ع) در برابر فرماندهان عباسي از حسين دفاع كرد و فرمود: «از اين جهان رفت در حالي كه مسلمان، صالح و روزه دار بود و امر به معروف و نهي از منكر مي كرد و در ميان خاندان ما همانندش نبود.» [4] .