اغلب علماي تاريخ و انساب در تعداد اولاد حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ اختلاف كرده اند، در حالي كه ابن شهر آشوب تعداد فرزندان آن حضرت را سي نفر نوشته [1] ، صاحب عمدة الطالب اين تعداد را به شصت نفر رسانده است. به اين ترتيب كه 37 نفر از آنان دختر و 23 نفر پسر بوده اند [2] و يعقوبي عدد فرزندان آن حضرت را 41 نفر، 18 پسر و 23 دختر نوشته است [3] و مؤلف كشف الغمة نيز تعداد فرزندان آن بزرگوار را 38 نفر 20 دختر و 18 پسر ذكر كرده [4] وليكن طبق نظر مرحوم مفيد حضرت موسي بن جعفر داراي سي و هفت فرزند پسر و دختر بود هيجده تن ذكور و نوزده تن اناث بودند و اسامي همه آ نها را به ترتيب ذكر كرده است [5] .

شيخ مفيد مي نويسد: «و كان أفضل ولد أبي الحسن موسي ـ عليه السلام ـ و انبههم و أعظمهم قدراً و أعلمهم و أجمعهم فضلاً: أبوالحسن علي بن موسي الرضا ـ عليه السلام ـ» [6] و در ميان فرزندان آن حضرت از همه برتر و در قدر و منزلت والاتر و دانشمندتر و در فضل و كمال جامعتر، حضرت ابوالحسن علي بن موسي الرضا ـ عليه السلام ـ بوده است.

ابوالصلت هروي از اسحاق بن موسي بن جعفر روايت كرده است كه گفت از پدرم موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ شنيدم كه به پسران خود فرمود: «هذا اخوكم علي بن موسي عالم آل محمّد فاسألوه عن أديانكم و احفظوا ما يقول لكم، فإنّي سمعت أبي جعفر بن محمد ـ عليه السلام ـ غير مرّة يقول لي: إنّ عالم آل محمد لفي صلبك وليتني ادركته فانّه سميّّ أميرالمؤمنين علي» [7] اين علي بن موسي برادرتان عالم آل محمد است پس دينهايتان را از او بپرسيد و هر چه به شما مي گويد آن را حفظ كنيد زيرا مكرر از پدرم جعفر بن محمد شنيدم كه مي فرمود: عالم آل محمد در صلب توست واي كاش او را مي ديدم و او همنام اميرالمؤمنين (علي) ناميده مي شود.

يكي ديگر از فرزندان با فضيلت امام كاظم ـ عليه السلام ـ احمد بن موسي است كه قبرش در شيراز و به شاه چراغ معروف است. مفيد درباره او مي نويسد: و احمد بن موسي مردي كريم و بزرگوار و پارسا بوده و حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ او را دوست داشت و مقدم مي داشت و مزرعه خود كه معروف بود به «يسيرة» به او بخشيد و گفته اند احمد بن موسي ـ رضي الله عنه ـ در زمان خود هزار بنده آزاد كرد [8] و ديگر از فرزندان آن حضرت محمد بن موسي است كه از اهل فضل و صلاح بوده و نقل شده كه محمد بن موسي پيوسته با وضوء و هميشه سرگرم نماز بود و شبها كم مي خوابيد و برمي خاست و مشغول عبادت مي شد، يكي از نزديكان وي مي گويد من هرگز او را نديدم جز اينكه به ياد گفتار خداي تعالي مي افتادم كه: «كانوا قليلاً من الليل ما يهجعون» [9] درباره پرهيزكاران و متقيان مي فرمايد: «چنان بودند كه اندكي از شب را مي خوابيدند» [10] و محمد بن موسي را به جهت كثرت عبادتش «محمد عابد» مي گفتند و او نيز در شيراز مدفون است.

و ديگر از فرزندان آن حضرت، ابراهيم بن موسي است كه مردي شجاع و كريم بود و در زمان مأمون از طرف محمد بن زيد بن علي بن الحسين ـ عليه السلام ـ فرماندار يمن شد. محمد بن زيد كسي است كه در زمان مأمون خروج كرد و ابو السرايا نيز در كوفه با او بيعت كرد و كوفه را فتح نمود و مدتي در آنجا بماند تا آنكه ابوالسرايا در جنگ با بني عباس كشته شد و كار محمد بن زيد پراكنده گشت و براي ابراهيم بن موسي از مأمون امان گرفتند [11] ابراهيم به بغداد آمد و در آنجا بود تا از دنيا رفت.

مرحوم محدث قمي به هنگام بحث از دختران حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ مي نويسد: بر حسب آنچه به ما رسيده، افضل آنها سيده جليله معظمه، فاطمه بنت امام موسي ـ عليه السلام ـ معروف به حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ است. [12] .

صاحب قاموس الرجال مي گويد: در ميان فرزندان امام كاظم ـ عليه السلام ـ با آن همه كثرتشان بعد از امام رضا ـ عليه السلام ـ كسي همسنگ حضرت معصومه نبود [13] .

شخصيت فوق العاده حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ از روايتي كه امام صادق ـ عليه السلام ـ درباره آن حضرت قبل از تولدش فرموده كاملاً روشن مي گردد. آنجا كه امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «ألا إنّ لله تعالي حرماً و هو مكّة، ألا إنّ لرسول الله حرماً و هو المدينة، ألا إنّ لأميرالمؤمنين حرماً و هو الكوفة، ألا إنّ حرمي و حرم ولدي بعدي قم، ألا إنّ قم كوفتنا الصغيرة ألا إنّ للجنة ثمانية أبواب ثلاث منها إلي قم، تقبض فيها أمرأة هي من ولدي و اسمها فاطمة بنت موسي تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنّة بأجمعهم» [14] .

يعني: براي خداي تبارك و تعالي حرمي است و آن مكّه است، براي رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ حرمي است و آن مدينه است، براي اميرمؤمنان ـ عليه السلام ـ حرمي است و آن كوفه است، براي من و فرزندانم كه بعد از من مي آيند، حرمي است و آن قم است، آگاه باشيد كه قم كوفه كوچك است و بدانيد كه براي بهشت هشت در هست كه سه در آن به سوي قم است. بانوئي از اولاد من در آن وفات مي كند كه نامش فاطمه دختر موسي است، همه شيعيان ما به شفاعت او وارد بهشت مي شوند.

طبق نقل يعقوبي امام كاظم ـ عليه السلام ـ بيست و سه دختر داشت. او بي آنكه سبب اين كار را ذكر كند در تاريخ خود مي نويسد كه: حضرت موسي بن جعفر وصيت كرد كه دخترانش ازدواج نكنند جز يكي از ايشان كه ام سلمه نام داشت و در مصر به زني قاسم بن محمد بن جعفر درآمد و در اين باره ميان قاسم و خويشان جريان سختي پيش آمد تا آنجا كه قاسم قسم خورد كه جامه از وي دور نكرده و جز آنكه او را به حج برد منظوري نداشته است [15] .

مؤلف تاريخ قم به علت اين كار اشاره كرده و مي نويسد: چنين رسيده كه رضائيه دختران خود را به شوهر نمي دادند، زيرا كسي را كه همسر و كفو ايشان بود نمي يافتند و حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ را بيست و يك دختر بوده است و هيچ يك شوهر نكرده اند. و اين مطلب در ميان دختران ايشان عادت شده و محمد بن علي الرضا ـ عليه السلام ـ به شهر مدينه ده ديه وقف كرده است بر دختران و خواهران خود كه شوهر نكرده اند و از انفاقات آن ديه ها نصيب و قسط رضائيه كه به قم ساكن بوده اند از مدينه جهت ايشان مي آوردند [16] .

شيخ مفيد در پايان مي افزايد: «و لكل واحد من ولد أبي الحسن موسي ـ عليه السلام ـ فضل و منقبة مشهورة و كان الرضا ـ عليه السلام ـ المقدّم عليهم في الفضل علي حسب ما ذكرناه». [17] .

و براي هر يك از فرزندان حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السلام ـ فضيلت و منقبتي جداگانه و مشهور است و حضرت رضا ـ عليه السلام ـ در فضيلت مقدم بر ديگران بود، چنانكه گفتيم.