دخت گرامي حضرت موسي بن جعفر عليه السلام روز اول ماه ذيقعده سال 173 هجري قمري در مدينه چشم به جهان گشود و روز دهم ماه ربيع الثاني سال 201 در قم وفات يافت [1] .

سن آن بانوي خاندان عصمت و طهارت، حضرت معصومه عليهاالسلام هنگام وفات در حدود 28 سال بوده است. تقريبا قطعي است كه حضرت معصومه عليهاالسلام ازدواج نكرد در اين صورت اين سئوال پيش مي آيد كه سنت ازدواج كه از مستحبات مؤكد اسلامي است چرا حضرت معصومه عليهاالسلام ازدواج نكرد؟ دليل اين است كه دختران امام كاظم عليه السلام مخصوصا حضرت معصومه عليهاالسلام در سطحي از كمالات بودند كه براي خود هم كفو و همسر مناسبي نيافتند تا با او ازدواج كنند. امام كاظم عليه السلام به آن ها سفارش كرده بود كه با رأي و مشورت برادرشان حضرت رضا عليه السلام ازدواج كنند. در مورد حضرت زهرا عليهاالسلام امام صادق عليه السلام فرمود: اگر خداوند متعال علي عليه السلام را براي فاطمه عليهاالسلام نمي آفريد در سراسر زمين همسر و همتاي مناسبي براي فاطمه عليهاالسلام پيدا نمي شد [2] .

حضرت رضا عليه السلام به دعوت مأمون در سال 200 هجري از مدينه به خراسان آمد، حضرت معصومه عليهاالسلام در سال 201 براي ديدار برادر از مدينه رهسپار خراسان شد، وقتي با همراهان خود به ساوه رسيدند، حضرت معصومه عليهاالسلام بيمار شد، پرسيد از اين مكان تا قم چقدر راه است؟ عرض كردند ده فرسخ. به خدمتكار دستور داد كه به جانب قم



[ صفحه 310]



رهسپار گردند. به اين ترتيب به قم آمد و به منزل موسي بن خزرج بن سعد اشعري كه از اصحاب امام رضا عليه السلام بود وارد شد [3] .

اما روايت صحيح تر درباره ورود حضرت معصومه عليهاالسلام به قم چنين است:

چون خبر ورود آن بانوي با عظمت حضرت فاطمه معصومه عليهاالسلام به آل سعد رسيد همگي به اتفاق به استقبال او رفتند تا او را به قم دعوت كنند. در ميان آن ها موسي بن خزرج به كاروان حضرت معصومه عليهاالسلام رسيد، زمام شتر آن حضرت را گرفت و به طرف قم آمد و در منزل خود با كمال افتخار از آن بانو پذيرائي كرد، ولي پس از 16 يا 17 روز آن بانوي ارجمند رخت از جهان بربست. در اين چند روزي كه حضرت معصومه عليهاالسلام در قم بود از فراق برادر در سراي موسي بن خزرج كه عبادتگاهي داشت مي گريست. هم اكنون آن مكان شريف با بناي مجلل و جالب داراي حجره هايي است كه در آن طلاب علوم ديني درس مي خوانند و در جنب آن مسجد با شكوهي به نام مدرسه ستيه در محل ميدان مير قم معروف مي باشد [4] .

بعضي علت بيماري آن حضرت را چنين نوشته اند مردم ساوه در آن عصر از دشمنان سرسخت خاندان نبوت بودند از اين رو وقتي كاروان حضرت معصومه و همراهانش به ساوه رسيد به آن حمله كردند و جنگ سختي در گرفت برادران و برادرزادگان حضرت معصومه به شهادت رسيدند.

حضرت معصومه عليهاالسلام هم چون عمه اش زينب عليهاالسلام وقتي كه بدن هاي



[ صفحه 311]



پاره پاره ي آن 23 تن را ديد، به شدت غمگين و بر اثر آن بيمار شد و سپس روانه قم گرديد؛ در قم بيماري او ادامه يافت و پس از 16 يا 17 روز رحلت كرد [5] .

نقل شده در غذاي حضرت معصومه عليهاالسلام زهر ريختند و آن بانوي گرامي مسموم و بستري شد و طول نكشيد كه در قم به شهادت رسيد [6] .

زميني كه آستانه حضرت معصومه عليهاالسلام در آن واقع است بابلان نام داشته و اين زمين پيش از آن كه مرقد مطهر آن حضرت شود بنايي نداشته است فقط ملكي از ملك هاي موسي بن خزرج بوده است. اين زمين را موسي بن خزرج كه هم ميزبان حضرت معصومه عليهاالسلام و هم در عصر خويش محترم بود براي مدفن آن حضرت معين كرد. آل سعد در اين سرزمين سردابي حفر كردند تا آن را مقبره حضرت معصومه عليهاالسلام قرار دهند. جنازه مطهر آن بي بي بزرگوار را پس از غسل و كفن، به آن سرزمين آوردند. در اين وقت ميان آل سعد گفت و گو شد كه چه كسي داخل قبر شود و جنازه را در سرداب به خاك بسپارد؟ سرانجام اتفاق كردند كه شخصي به نام قادر كه پيرمرد پرهيزكار و صالح و سيد بود داخل قبر شود و آن گوهر پاكر را دفن كند.

چون به سراغ آن مرد رفتند ناگاه از جانب صحرا دو سوار نقاب دار پيدا شدند و همين كه به نزديك رسيدند از مركب خود پياده شدند و بر جنازه حضرت معصومه عليهاالسلام نماز گزاردند سپس داخل سرداب شدند و جنازه را دفن كردند و رفتند و كسي آن ها را نشناخت. آن گاه موسي بن



[ صفحه 312]



خزرج سقف و سايباني از بوريا بر سر قبر برافراخت تا هنگامي كه حضرت زينب دختر امام نهم عليه السلام وارد قم گرديد و قبه اي بر آن مرقد مطهر بنا كرد. بعضي احتمال دادند كه آن دو نقاب دار حضرت رضا عليه السلام و امام جواد عليه السلام بودند [7] .

بعد از مدتي ام محمد دختر موسي پسر امام جواد عليه السلام وفات كرد و جنازه او را در كنار مرقد حضرت معصومه عليهاالسلام به خاك سپردند.

مدتي بعد ميمونه خواهر ام محمد و سپس دختر ديگر موسي بن جواد فوت كردند كه هر دو را نيز كنار مرقد حضرت معصومه عليهاالسلام به خاك سپردند [8] .

موسي مبرقع نخستين كسي است كه از فرزندان امام جواد كه در 259 هجري قمري به قم آمد. وي فرزند بلافصل امام نهم مي باشد و قبر مباركش به نام بارگاه شاهزاده موسي مبرقع كنار مقبره چهل اختران آذر قم قرار دارد [9] .

مرحوم محدث قمي غير از بانوان فوق از بانوان ديگر نيز نام برده كه در كنار مرقد مطهر حضرت معصومه عليهاالسلام مدفون هستند، مانند زينب دختر امام جواد عليه السلام، ام اسحاق كنيز محمد بن موسي مبرقع عليه السلام و ام حبيب كنيز محمد بن احمد بن موسي مبرقع عليه السلام [10] .

بنابراين در مجموع شش تن از امام زادگان و منسوبين به امامان عليهم السلام در كنار مرقد مطهر حضرت معصومه دفن شده اند، شايسته است آنان كه مرقد شريف حضرت معصومه عليهاالسلام را زيارت مي كنند از آن ها نيز ياد



[ صفحه 313]



كنند گرچه با اين جمله كوتاه باشد:

السلام عليكن يا بنات رسول الله السلام عليكن و رحمة الله و بركاته؛ سلام بر شما اي دختران رسول خدا، سلام و رحمت و بركات خدا به شما باد.