بدان كه نفس را با بدن دو گونه علاقه است:

يكي: از جهت صورت شخصيه بدن معين مخصوص، و به موت لا محاله اين علاقه منقطع شود.

و يكي: از جهت ماده ي محفوظة التشخص في ضمن أنه كانت بدنية أو ترابية أو غير ذلك، و اين علاقه به موت باطل نشود.

و هيچ كدام باطل نشود در امام و پيغمبر، چه بدن آنها به همان طور وفات در قبر باشد، پس نفس مفارقت كرده از بدن هميشه متوجه و متوقع بدن خود باشد، از جمله ي سفر كرده كه ياد وطن و منزل خود كند، و هرگاه نفس ولي و مؤمن باشد كه كمالي و طهارتي داشته باشد مورد اشراقات أنوار الهيه و فيوضات ربانيه گردد، و نفس زائر هرگاه به توجه تمام به مرقد مزور [كند] پرتوي در نفس زائر افتد، و به قدر استعداد لامحاله منتفع شود، و مسلم است كه جميع



[ صفحه 590]



عقلا در هر أزمنه اين مطلب را مراعات داشتند، چنانچه امام فخر رازي در كتاب «مطالب عاليات» گويد: كه شاگردان ارسطو پس از مرگ وي به زيارت قبر او مي رفتند و مسائلي كه داشتند حل مي كردند، و چون رسول خدا و ائمه هدي از تمام ماسوي برتر، و افاضه ي فيض بر آنها بيشتر شود، زائر آنها را هم ثواب زيادتر باشد از زائر اولياي ديگر، خاصه كه نفس رسول خدا و ائمه هدي تصرفي تام در اين عالم دارند.

في «جامع الأخبار» باسناد عن حسين بن محمد القمي كه گفت:

فرمود حضرت امام رضا عليه السلام هر كس زيارت بكند قبر پدرم را در بغداد مثل آن است كه زيارت بكند قبر رسول خدا و اميرالمؤمنين را.

و حضرت صادق عليه السلام فرمود: كه حضرت أميرالمؤمنين فرمود كه رسول خدا فرمود هر كس زيارت بكند مرا بعد از رحلت من مثل كسي است كه هجرت كرده است با من از مكه به مدينه.

ايضا: باسناده عن ابن سنان كه گفت:

عرض كردم به حضرت امام رضا كه چه ثواب است از براي كسي كه زيارت كند پدرت را؟

فرمود: واجب مي شود بر خدا كه او را وارد بهشت بگرداند.

أيضا: باسناده عن حسين بن بشار واسطي كه گفت:

عرض كردم به حضرت امام رضا كه چه ثواب است از براي كسي كه زيارت كند پدرت را در بغداد؟

فرمود: ثواب او مثل كسي است كه زيارت كرده است رسول خدا را.

ايضا: باسناده عن حسين بن علي الوشا كه گفت:

از حضرت امام رضا سئوال كردم از ثواب زيارت قبر امام موسي، و عرض كردم ثواب زيارت آن حضرت مثل ثواب زيارت جدت حسين است؟

فرمود: بلي، هر كس زيارت بكند پدرم را زيارت كرده است جدم امام حسين را.

مخفي نماناد، كه اين مسلم است كه هر امامي كه مرتبه ي او أفضل است ثواب او بيشتر است به جهت آنكه اشراقات انوار آلهيه نسبت به مراقد او بيشتر مي شود، و پرتو او بيشتر در نفس زائر مي افتد، پس ثواب زيارت رسول خدا و أميرالمؤمنين و حضرت امام حسن و حضرت



[ صفحه 591]



امام حسين از ساير ائمه بيشتر است به جهت افضليت.

و اما حضرت خامس آل عبا چون مصيبت آن حضرت أعظم مصائب است مخصوص به چند چيز:

يكي: شفا در تربت، و اجابت دعا در تحت قبه منوره ي آن حضرت، و غيره.

و غير آن حضرت مخصوص به اين اختصاصات نباشد و زيارت آنها مثل يكديگر است و فرقي ندارد، مگر آنكه دو امام در يك جا مدفون باشند، چون حضرت امام موسي و امام محمد تقي كه در بغداد مدفونند، يا مثل حضرت امام علي النقي و امام حسن عسكري كه در سر من رأي مدفونند، ثواب زيارتش بيشتر از يك امام است، به جهت اينكه فيوضات نازل به قدر دو امام مي شود و به قدر دو امام پرتو فيض به زائر مي افتد، و لهذا معين است كه در بقيع كه حضرت امام حسن، و امام زين العابدين، و امام محمد باقر، و امام جعفر صادق مدفونند ثواب زيارتش بيشتر، و نزول اشراقات انوار آلهي افزون تر است، و الا ثواب يكي يكي آنها مثل هم است، چنانكه در «تحفة الزائر» به سند معتبر مروي است كه از عبدالرحمن بن مسلم كه گفت:

مشرف شدم به خدمت امام موسي و سئوال كردم كه زيارت كدام يكي از ائمه بهتر است؟

فرمود: هر كه اول ما را زيارت كند چنان است كه آخر ما را زيارت كرده، و هر كه آخر ما را زيارت كند چنان است كه اول ما را زيارت كرده، چنانكه فرموده اند

«أولنا محمد، آخرنا محمد، أوسطنا محمد، و كلنا محمد».

يك نور واحديم و تفاوتي از همديگر نداريم.

پس تعجب است از بعضي محدثين كه در كتب خود ترجيح داده اند زيارت حضرت امام رضا را بر سائر ائمه، و چند خبري نقل كرده اند كه مثلا در ثواب زيارت حضرت امام رضا ثواب هفتاد هزار حج است، و در ثواب زيارت حضرت امام حسين هفتاد حج است، پس اين دلالت بر أفضليت دارد.

پس از اخبار مذكوره معين شد كه هر كس زيارت حضرت امام موسي يا يكي ائمه ي ديگر را نمايد مثل آن است كه زيارت كرده حضرت سيد الشهداء را، و در اخبار كثيره تقريبا صد خبر وارد شده كه فرموده اند هر كه زيارت كند امام حسين را گناهان او آمرزيده مي شود، پس هر كس امام موسي يا يكي از ائمه را زيارت كند همين طور است و روز قيامت تاج شفاعت بر سر زائر او گذارند.



[ صفحه 592]



و ثواب زيارت بسته به معرفت است، يعني معرفت زائر در حق امام به هر درجه باشد هر كس را به قدر معرفت خودش ثواب بر او مي دهند، معلوم است ثواب زيارت جابر را به اين بنده ندهند، و در زيارت اين بنده ثواب هزار شهيد چون خودم را نويسند، هر كس به قدر خود نه آنكه ثواب شهيد چون أباالفضل عليه السلام به زائري چون عاصي و خاطي دهند، هر كس به مثل خود.