محيي الدين عربي [1] در عبارت هايي زيبا و آكنده از شيدايي به مقام امام كاظم عليه السلام، در توصيف ايشان مي نويسد:

و درود خدا و فرشتگان و حاملان عرش او و تمام آفريدگان زمين و آسمان بر درخت (كوه) طور.

(درود) بر كتابي [2] (كه در آن كوه طور، نازل شد). سلام بر خانه آبادي كه مزار فرشتگان است. سلام بر آسمان برافراشته؛ [3] سلام بر راز پوشيده؛



[ صفحه 15]



سلام بر اقيانوس خروشان و سلام بر آينه نور؛ او كه موساي كليم وادي ايمن امامت، روشنايي چراغ (عالم) ارواح [4] و روشناي آيينه (جهان) اشباح [5] است (هموكه) آب شراب چهل روزه و پايان نردبان يقين است. كيمياي وجود عارفان و عيار زر و سيم برگزيدگان است. مركز پيشوايان علوي و محور سپهر (شريعت) مصطفوي است. نور فروزنده؛ يعني ابو ابراهيم موسي بن جعفر كه درود خداي بر او باد. [6] .

ابن عربي در آغاز، پنج آيه نخست سوره طور را بر امام كاظم عليه السلام تطبيق كرده است. وي در عبارتي، امام موسي كاظم عليه السلام را همراه موساي كليم دانسته است؛ با اين تفاوت كه او در وادي ايمن نبوت و امام در وادي ايمن امامت گام نهاده است. همچنين وي، امام كاظم عليه السلام را روشني بخش چراغ جهان ارواح - از عوالم غيبيه و متعلق به عالم امر كه از نظر رتبه، پس از عالم معاني است - مي داند.

مي دانيم كه قوام حقايق روحانيه به چراغ و قوام چراغ، به روشني آن است؛ يعني آن حضرت مجراي فيض و قوام روحانيون است.

ابن عربي در جمله اي ديگر، آن حضرت را صفابخش آيينه حقايق عالم مثال و در جمله اي ديگر، كيمياي فلزات (جان هاي) كم ارزش بر شمرده است. همچنين ايشان را عيار وجود برگزيدگان؛ يعني ميزان الأعمال دانسته است و آن بزرگوار را حلقه وسط امامان دوازده گانه بر مي شمارد؛ چون عدد هفت، وسط عدد دوازده است.

ابوحاتم رازي درباره اش گفته است:



[ صفحه 16]



مورد وثوق، امين، بسيار راست گو و يكي از پيشوايان مسلمانان است. موسي بن جعفر به عبادت و بندگي مشهور است. [7] .

عبدالرحمان جوزي [8] در اثر مشهور و معتبر خود صفة الصفوة درباره امام موسي كاظم عليه السلام چنين مي نويسد:

موسي بن جعفر... به عبد صالح مشهور بود؛ چون همواره به عبادت، تلاش در راه خدا و شب زنده داري مشغول بود. اهل كرم و بردباري (و گذشت) بود. وقتي با خبر مي شد كسي به او ناسزا گفته است، (به جاي تلافي) كيسه اي از زر و سيم براي ناسزاگو مي فرستاد. [9] .

ابن طلحه شافعي [10] در اثر ارزشمند خويش، مطالب السؤول في مناقب آل الرسول [11] در بزرگداشت هفتمين اختر امامت مي نويسد:



[ صفحه 17]



او امام، پر ارج، والا مقام و مجاهد در راه خدا بود. مشهور به عبادت و مواظب بر طاعات و كرامت هايش زبانزد همگان بود. شب هايش با عبادت و زنده داري و روزش با صدقه دادن و روزه داري سپري مي شد. به خاطر بردباري و گذشت فراوان، به «كاظم» شهرت يافت؛ زيرا زشت كاران را با احسان و تبه كاران را با گذشت خويش روبه رو مي كرد. خدا را فراوان عبادت مي كرد. از اين رو، «عبد صالح» ناميده شد. عراقي ها او را باب الحوائج الي الله (و بارگاه نوراني اش را مكان حاجت روايي) مي دانند؛ زيرا (در آن مكان شريف) درخواست هاي زائرانش اجابت مي شود. عقل از كرامت هاي او حيران است. اين، نشان مي دهد وي در پيشگاه خدا استوار است. [12] .

علامه يافعي يمني [13] در كتاب مراة الجنان و عبرة اليقظان في معرفة ما يعتبر من حوادث الزمان و تقلب احوال الانسان درباره امام موسي كاظم عليه السلام آورده است:

آقا، ابوالحسن موسي كاظم عليه السلام، فرزند جعفر صادق، صالح، عابد، بخشنده، بردبار و والامقام بود. او يكي از امامان دوازده گانه اي است كه اماميه براي آنها مقام عصمت قائل است. وي به عبد صالح معروف بود. [14] .



[ صفحه 18]



ابن حجرهيثمي [15] از ديگر دانشمنداني است كه در كتاب مشهور خود الصواعق المحرقه [16] با بزرگداشت فراوان، اين گونه به توصيف امام كاظم عليه السلام پرداخته است:

موسي كاظم عليه السلام يكي از امامان دوازده گانه است. او وارث علم، معرفت، كمال و فضل پدرش (امام صادق عليه السلام) بود. چون پرگذشت و بردبار بود، «كاظم» ناميده شد. عراقي ها او را باب الحوائج مي دانند. وي عبادت پيشه ترين، داناترين و سخي ترين انسان روزگار خويش بود. [17] .

همچنين دياربكري [18] در كتاب تاريخ الخميس في احوال انفس نفيس [19] درباره امام كاظم عليه السلام مي نويسد:

هفتمين امام (از دوازده امام)، موسي بن جعفر است. ابوالحسن و ابوابراهيم كنيه هاي اوست. كنيه هاي ديگري هم براي وي گفته اند. او را



[ صفحه 19]



«كاظم» لقب داده اند؛ چون درباره تجاوز پيشگان به خويش، با گذشت و بردبار بود. [20] .

علامه ابوالفوز محمد امين مشهور به سويدي [21] در كتاب گران سنگ خويش سبائك الذهب في معرفة قبائل العرب [22] درباره امام موسي كاظم عليه السلام اين گونه مي نويسد:

موسي كاظم عليه السلام، پيشواي والامقام و بسيار خيرپيشه بود. شب هايش به عبادت و روزهايش به روزه داري سپري مي شد. چون با گذشت بود، به «كاظم» معروف شد. [23] .



[ صفحه 20]