از داستانهاي جالب در اين زمينه، ماجراي جذب شدن شقيق بلخي [1] به امام است. ابن روزبهان از كتاب شرح صلوات چهارده معصوم نقل مي كند: «شقيق بلخي كه از بزرگان اوليا و مشايخ خراسان است، روايت مي كند كه سالي به عزم حج به بغداد رفتم. روزي كه قافله از بغداد بيرون رفتند، هر كس [با] اسباب و تجملي تمام بيرون آمده بود. جواني را ديدم در غايت جمال؛ كسايي سياه صوفيانه پوشيده و شمله اي (شالي) به شكل صوفيان در سر داشت و تنها و منفرد از خلق نشسته بود. در خاطرم گذشت كه اين يكي از صوفيان است كه بدين شكل بيرون مي آيد و مي خواهد كه در راه حج سر بار مردم شود. من بروم و او را سرزنش كنم تا باز گردد. چون بدو نزديك شدم، فرمود: اي شقيق «ان بعض الظن اثم؛ به يقين، برخي گمان ها گناه است». (حجرات: 12) و برخاست و روانه شد. من با خود گفتم اين مرد از ابدال است. [2] .

اسم مرا گفت و كشف باطن كرد. ديگر او را نديدم تا به منزل «واقصه» رسيدم. بر سر چاه رفتم كه آب بردارم، ديدم به همان صورت بر سر چاه



[ صفحه 51]



ايستاده بود و «ركوه» [3] در دست مبارك داشت كه آب بردارد. ناگهان ركوه از دست مباركش در چاه افتاد. نگاه در آسمان كرد و زير لب چيزي بگفت. ديدم كه آب بر سر چاه آمد و آن حضرت ركوه پر آب برداشت. آن گاه متوجه تلي شد از ريگ و من از عقب آن حضرت روان شدم. چون بدان تل رسيد، چند قيضه از آن ريگ برداشت و در آن ركوه كرد و آن را بجنبانيد و در دهن گرفت و از آن بياشاميد. گفتم: به حق آن خداي كه تو را اين مقام كرامت فرمود، مرا از اين طعام بهره بده. پس ركوه به من داد و بياشاميدم. آن سويقي [4] بود از مغز بادام و شكر كه من هرگز از آن لذيذتر نخورده ام. پس چند روز باز ماندم و اصلاً ميل هيچ طعام و آب نداشتم و بدان طعام سير بودم.

ديگر آن حضرت را نديدم، هر چند طلب كردم تا به مكه رسيدم. شبي در [كنار] كعبه او را ديدم كه نماز مي گزارد و تمامي اندام مبارك و اعضاي شريفش مي لرزيد و اشك از چشم مباركش روان بود. توقف كردم و مترصد بودم و آن حضرت همه شب نماز گزارد. چون از نماز صبح فارغ شد، طواف كعبه فرمود و از مسجد بيرون آمد. خلايق از اطراف دويدند و بر آن حضرت سلام كردند و غلامان و حواشي بسيار نزد آن حضرت حاضر شدند. پرسيدم: اين چه كسي است؟ گفتند: اين سيد زمان، امام موسي كاظم عليه السلام است. دانستم كه آن از آثار اهل البيت و كرامت ايشان است.» [5] .

بسياري از تذكره نويسان از جمله ابن جوزي در صفة الصفوه، رامهرمزي، خطيب بغدادي، هيثمي در الصواعق و نبهاني در كرامات الأوليا، ماجراي شقيق بلخي را نگاشته اند.



[ صفحه 52]



دكتر كامل مصطفي الشيبي، استاد فلسفه دانشگاه بغداد در كتاب رابطه تشيع و تصوف [يا] آموزه هاي شيعه در مكتب تصوف [6] پس از تجليل از امام كاظم عليه السلام كوشيده است آن بزرگوار را مروج يا موافق با مكتب تصوف معرفي كند. يكي از دليل هاي ايشان، همين ماجرا است و اينكه شقيق، امام كاظم عليه السلام را ستوده است. دليل ديگر او، استناد به روايت معصوم علي شاه شيرازي در كتاب طرائق الحقايق [7] است. وي در آن كتاب، جريان توبه بشر حافي [8] به دست امام را به تفصيل آورده است. بشر حافي از قطب هاي صوفيه و داراي دستورهاي حكمت آميز صوفيانه و مشرب صوفيانه است. به گمان الشيبي، بشر حافي، مانند شقيق بلخي، تصوف را از امام هفتم فراگرفته و هر دو از شاگردان امام بوده اند. بنابراين، امام كاظم عليه السلام، صوفي پرور و مروج تصوف بوده است.

در پاسخ به اين شبهه بايد گفت بزرگ ترين افتخار بشر و شقيق، آشنايي با امام موسي و كسب فيض از محضر مبارك آن حضرت بوده است. مودت به آل الرسول و توجه ويژه به آنان، از آموزه هاي بنيادين تصوف است. تصوف، مكتب عشق و عرفان است و آموزه ها و سيره اهل بيت عليهم السلام نيز از اين دو عنصر سرشار است. پس اينكه بنيان گذاران و پيروان تصوف به امام هفتم احساس نياز و نزديكي كنند، امري طبيعي است، ولي دليلي وجود ندارد كه امام براي نشر آموزه هاي ديني نيازمند صوفي گري باشد تا مروج مكتب آنان گردد.



[ صفحه 53]



الشيبي براي اثبات ادعاي خود هيچ دليلي نياورده است. تنها دليل ايشان، بهره مندي شقيق و بشر از وجود امام است، در حالي كه بايد دانست سفره دانش، فكر و هدايت امام براي همگان گسترده است و صوفيان نيز از آن خوان گسترده بهره مند شده اند. مگر فقيهان تمامي مذاهب از محضر امام صادق عليه السلام كسب دانش نكرده اند؟ آيا بايد امام صادق عليه السلام را طرفدار و مروج مذاهب آنان شمرد؟