امام همام با اين موقعيت بزرگ اجتماعي اش و با اين سجايايي كه در وي مستقر مي باشد، در برابر عباسيان شفاف موضع گيري مي كند. انديشه شفاف امام كاظم عليه السلام در مورد ستمگران عباسي اين گونه است.



[ صفحه 213]



زياد بن سلمه كه يكي از شيعيان امام كاظم عليه السلام مي باشد، براي اداره زندگي خويش از كارگزاران عباسيان قرار گرفته بود. زياد هنگامي كه بر امام وارد شد، امام خطاب به وي فرمود، تو از كارگزاران حكومت مي باشي. زياد گفت براي امرار معاش اين شغل را برگزيده ام. امام فرمود اگر از بالاي پرتگاه پرت شوم و قطعه قطعه گردم بهتر است از اين كه از كارگزاران اينان قرار گيرم يا هموار كننده راه اينان باشم. مگر در موردي كه گره از كار مؤمن شيعه بگشايم...، لئن اسقط من جالق فاقطع قطعة قطعة احب الي من ان أتولي لاحد منهم عملا. آنگاه كمترين مجازات چنين اقدامي را بيان كرد كه در قيامت چنين فردي را در خيمه اي از آتش قرار مي دهند تا حسابرسي مردم در قيامت پايان يابد، ان اهون ما يضع الله بمن تولي لهم عملا أن يضرب عليه سرادقا من نار الي ان يفرغ من حساب الخلائق. [1] .

امام كاظم عليه السلام از زبان رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم اين گونه سخن مي گويد: الفقهاء امناء الرسول ما لم يدخلوا في الدنيا. [2] «فقها و عالمان ديني امين و مورد اعتماد پيامبرانند، تا هنگامي كه وارد مسائل دنيايي نشده باشند». در اين گفتار عالمان ديني را نسبت به نزديك شدن به دربار حكومتيان ستم گر هشدار مي دهد.

نيز در مورد صفوان بن مهران الاسدي كه از ياران امام كاظم عليه السلام بود، اين گونه آمده است كه صفوان وارد بر حضرت شد، امام كاظم عليه السلام خطاب به وي فرمود، صفوان جز يكي از كارهايت تمام كارهاي تو نيكو است. صفوان پرسيد كدام كار؛ حضرت فرمود اين كه شترهاي خود را به هارون كرايه



[ صفحه 214]



مي دهي. صفوان با تعجب پرسيد براي سفرهاي لهو و لعب و تفريح و تفرج كرايه به وي نمي دهم، براي سفر حج كرايه مي دهم. امام فرمود آري، ليكن آيا كرايه از وي نمي خواهي، صفوان گفت چرا. امام فرمود آيا دوست نداري كه هارون زنده بماند و برگردد و كرايه تو را بپردازد. صفوان گفت چرا. امام فرمود هر كس بقا و زنده ماندن اينان را دوست بدارد، با آنهاست و هر كس با آنها باشد وارد آتش خواهد شد، من احب بقائهم فهو منهم و من كان منهم فهو وارد للنار. [3] .

مشاهده مي كنيد امام همام به طور صريح و شفاف موضع گيري مي كند و مي فرمايد همراه عباسيان بودن عاقبتي جز آتش ندارد. خطر آتش در همين حد كه صفوان همراه آنهاست و اميدوار است كه هارون چند روزي زنده بماند، فرد را تهديد مي كند.

اين انديشه شفاف عترت در برابر حاكمان عباسيان است. كوچك ترين اقدامي كه در جهت تثبيت موقعيت آنان باشد، نبايد صورت پذيرد. كسي نبايد از كارگزاران ستمگران و سپاه لشكر آنان و سياهي لشكر آنان و حتي راضي به بقا آنان باشد.

هارون كه همراه امام كاظم عليه السلام وارد بر قصر وي شدند، با تمسخر از امام پرسيد اين كاخ از كيست. امام در پاسخ وي فرمود: هذه دار الفاسقين... [4] «اين خانه افراد تبهكار است.» در موضع گيري ديگري امام كاظم عليه السلام در مورد عباسيان حضرت آنان را فساق معرفي مي كند كه شرك و نفاق خويش را با



[ صفحه 215]



پرده اي از ايمان پوشانده اند، فان القوم فساق يظهرون ايمانا و يضمرون نفاقا و شركا. [5] .

اين شفاف ترين موضع گيري امام كاظم عليه السلام در برابر عباسيان است؛ چهره واقعي آنان را رو كرده و آنها را رسوا مي سازد. و نيز گفتاري كه خطاب به هارون مي فرمايد تو بر بدن هاي مردم حكومت مي كني، ليكن من بر قلب ها حكومت مي نمايم. [6] اينها موضع گيري هاي شفاف امام كاظم عليه السلام است كه عباسيان را به وحشت افكنده است. آنان تلاش مي كنند تلاش هاي امام و يارانش را محدود سازند؛ امام را تبعيد و زنداني مي كنند و ايشان را به شهادت مي رسانند.