از تلاش هاي محوري امام كاظم عليه السلام بارور نمودن فقه و فرهنگ تشيع مي باشد. همان گونه كه امام باقر عليه السلام و امام صادق عليه السلام از فرصت پديد آمده كمال بهره وري را نمودند، حوزه فقه فرهنگ تشيع را توسعه دادند و ده ها بلكه صدها شاگرد متخصص و برجسته در زمينه هاي گوناگون تربيت نمودند، امام كاظم عليه السلام نيز به اين مسؤليت مهم پرداخت. در حد توان خود حوزه فقه و فرهنگ را داير ساخت و اصحاب و ياران برجسته تربيت نمود و ده ها روايت در زمينه معارف و حقوق و احكام فقهي از زبان حضرت صادر و منتشر شد.

امام كاظم عليه السلام در عرصه فقه، افراد برجسته و پر تلاش و مورد اعتمادي را تربيت نمود كه برخي از آنها (شش نفر) از اصحاب اجماع قرار دارند، كه اتفاق بر پذيرش احاديث آنها وجود دارد. برخي اصحاب خاص امام عبارتند از: حماد بن عيسي، عبدالرحمن بن حجاج، عبدالله بن يحيي، كاملي كوفي، علي بن يقطين، هشام بن حكم، يونس بن عبدالرحمن، عبدالله بن جندب، عبدالله بن مغيره، حماد بن عثمان، ابوبصير يحيي بن قاسم، يونس بن يعقوب، صفوان بن يحيي، حسن بن محبوب، ابوبصير، محمد بن ابي عمير، جميل بن دراج، معاوية بن عمار، معاوية بن عمار بياع. [1] .

برخي از اينان از اصحاب اجماع به شمار مي روند كه عبارتند از 1 - يونس بن عبدالرحمن 2 - صفوان بن يحيي 3 - محمد بن ابي عمير 4 - عبدالله بن مغيره 5 - حسن بن محبوب 6 - احمد بن محمد ابي النصر البزنطي. [2] .



[ صفحه 235]



حدود 270 نفر از راويان و اصحاب امام كاظم عليه السلام را شيخ طوسي در كتاب رجال نام مي برد. [3] و نيز ياران و اصحابي كه از امام روايت نقل نموده اند، 319 نفر مي باشند. [4] .

تربيت اصحاب و شاگردان برجسته و بهره وري اين تعداد افراد از دانش امام و نقل احاديث از امام كاظم عليه السلام با توجه به شرايط خاص امام گامي بزرگ در راستاي فقه و فرهنگ شيعه مي باشد. زيرا امام كاظم عليه السلام مدت زيادي در زندان به سر مي بردند. زماني هم كه در زندان نبودند سخت زير نظر و كنترل نظام حاكم قرار داشتند.

حضرت اين گونه در برابر چالش گري هاي دشمن مقاومت مي نمايد. افرادي برجسته در عقايد و فقه و فرهنگ تربيت مي كند كه تأثير آنها از هر سلاحي بيشتر است. هارون در مورد هشام بن حكم مي گويد: خطر وي از صد هزار نيرويي كه شمشير به دستند بيشتر است، فوالله للسان هذا ابلغ في القلوب الناس من مأة الف سيف. [5] .