انديشه امام كاظم عليه السلام در مورد انفاق در راه خدا اين گونه است، من ايقن بالخلف جاد بالعطية. [1] «هر كس يقين به جايگزيني داشته باشد نيكو بخشش مي كند.» هنگامي كه شخص باور دارد خدا بهتر از انفاق او جايگزين مي كند تلاش مي كند از بهترين اموال و محبوب ترين آنها در راه خدا انفاق كند تا به مقام پاكي و وارستگي ازدنيا برسد، لن تنالو البر حتي تنفقوا مما تحبون. [2] «به نيكي نمي رسيد (انسان نيك نخواهيد بود) مگر هنگامي كه از آنچه دوست مي داريد انفاق كنيد.» اين انديشه شفاف عترت و امام كاظم عليه السلام در مورد انفاق است.

اينك رفتار موسي بن جعفر عليه السلام را در اين راستا بررسي مي كنيم.

تفاوت زندگي مردم جامعه در سطوح گوناگون و حوادث و رويدادها هماره موجب تفاوت در زندگي افراد است. در جامعه بشري نه افراد يكسان مي انديشند و نه كار و تلاش هاي آنان يكسان است؛ و نه رويدادها بر همگان



[ صفحه 75]



يكسان روي مي آورند. در اين سه محور هماره زندگي ها متفاوت بوده كه به دنبال آنها تفاوت در بهره وري از نعمت هاي الهي را دنبال دارند.

به همين خاطر وجود افراد نيازمند در جامعه در بسياري موارد لازمه زندگي دنيايي است. مانند ايتام و تهي دستي خانواده هايي كه در اثر حوادث، نان آور خود را از دست مي دهند. گر چه بخش عظيمي از تفاوت ها نيز مربوط به چپاول و بهره كشي برخي از دست رنج ديگران است.

در هر صورت جامعه انساني هماره نيازمند ترميم و انفاق است. انفاق يعني توجه به زندگي سطوح پاييني كه راه تكامل هر انسان را شكل مي دهد. به همين خاطر انفاق نقشي مهم در ساماندهي اجتماعي جامعه دارد و نقش اساسي نيز در رهايي انسان از وابستگي به دنيا دارد.

در سيره و روش امامان معصوم عليهم السلام يكي از محورهاي مهم انفاق آنان است. انفاق يك اصل محوري در زندگي را شكل مي دهد. با هزينه كردن مال و سرمايه در راه خدا نابساماني هاي اجتماعي سامان مي پذيرد. در سيره امام كاظم عليه السلام مي بينيم هزار بنده را با دست رنج خويش آزاد مي كند، اعتق الف مملوك. [3] شبانه به صورت ناشناس به در خانه فقرا مراجعه مي نمود و نيازهاي زندگي آنان را تأمين مي كرد، و كان يتفقد فقراء المدينه فيحمل اليهم في الليل العين و الورق و الادقة و التمور و لا يعرفونه من اي وجه هو. [4] به مستمندان كيسه هايي دويست تا سيصد ديناري عطا مي فرمود و آنان را بي نياز مي ساخت. [5] روزها را



[ صفحه 76]



به روزه داري و انفاق و صدقه در راه خدا سپري مي نمود، و يقع النهار متصدقا و صائما. [6] .

آيا اين روش براي همگان الگو نمي باشد؟ كه امامان شبانه به صورت ناشناس انفاق مي نمودند. عترت براي حفظ شخصيت محتاج نان شب و براي اينكه هماره شرمنده دست دهنده نباشد، اين ارزش را تحقق مي بخشيدند.

آيا اگر جامعه و انسان هاي متمكن اين روش را عهده دار شوند و به انفاق هاي واجب و مستحب خويش اين گونه اهتمام ورزند، نابساماني هاي جامعه ساماندهي نمي شوند؟! جامعه اسلامي به ويژه تشيع هر مقدار به راه و روش پيشوايان خويش و امامان معصوم عليهم السلام نزديك باشند، به همان مقدار نابساماني ها ساماندهي مي شود. و هر مقدار از اين محورها فاصله گيرند ناهنجاري هاي بيشتر دامن آنان را فرا خواهد گرفت. تا كدامين راه را برگزينيم!