شناخت ابعاد وجودي انسان بدون استمداد از «وحي» ممكن نمي باشد. تنها آموزه وحي است كه مي تواند از درون فطرت انسان و خواسته ها و گرايش ها و راه هايي كه در پيش دارد بازشناسي نمايد.

قرآن و عترت وجود انسان را باقي و برقرار مي دانند. انسان را فناناپذير مي دانند. انسان را داراي زندگي بي پاياني كه در پيش رو دارد مي دانند، و ان دار اللآخرة لهي الحيوان، [1] از ديدگاه وحي انسان پس از اين زندگي به يك



[ صفحه 125]



زندگي جاويد پربار كه شكوفايي ابعاد روحي انسان را در پي دارد، منتقل مي شود.

از اين رو شناخت ابعاد روحي انسان حايز اهميت است كه زندگي آخرت شكوفايي زندگي دنياست. هر چه در اين جا زمينه سازي شده باشد، در آنجا فرصت شكوفايي و بهره وري خواهد داشت. اين رهنمود قرآن و عترت است كه انسان با هوشياري مراقب باشد كه جان و تن خويش را ارزان از كف ننهد. تلاش كند تا در مسير تكامل گام نهاده،تا راه پر پيچ و خم آن را طي نمايد.

ارزيابي ابعاد وجودي انسان از ديدگاه عترت تا آن مقدار والاست كه روح و جان وي را نمي توان قيمت نهاد و ارزيابي نمود. در ارزيابي جسم انسان نيز رهنمود عترت اين است كه بهشت برين خدا بهاي جسم شما است، تلاش كنيد جسم و بدن خويش را به كمتر از بهشت از كف ننهيد. توجه نماييد موسي بن جعفر عليه السلام اين گونه سخن مي گويد: اما ان ابدانكم ليس لها ثمن الا الجنة فلا تبيعوها بغيرها. [2] «براي بدن هاي شما بهايي جز بهشت نيست، مراقب باشيد به كمتر از آن نفروشيد».

بدن نازلترين مرحله وجودي انسان است. امام كاظم عليه السلام بهاي اين مرحله را بهشت معرفي مي كند كه اين مرحله از هستي خويش را به كمتر از بهشت نبايد از كف نهاد. اين رهنمود كه خبر از آگاهي عميق از وجود انسان است، برترين رهنمون عرشي است كه بر زبان شاخص عترت حضرت موسي بن



[ صفحه 126]



جعفر عليه السلام جاري شده است. اين سخن زيبا، با ارزش ترين در معرفي ارزش هاي انساني است كه بهشت و نعمت هاي با آن عظمت و اوصاف، تنها بهاي بدن انسان مؤمن است.

روح و روان انسان حتي با اين بهشت ارزيابي نمي شود. روح و روان و جان، با بهشت رضوان، جنة اللقاء قابل ارزيابي است، نه جنت نعيم نه حور قلمان، نه باغ و بوستان، نه غرفه و قصر، نه گل و گياه، نه نهرهاي روان، نه عسل مصفي، نه لحم طير، نه ميوه هاي خوشاب و با طراوت، نه كاخ هاي زيبا، نه مبلمان هاي بي بديل، هيچ كدام از اينها بهاي روح انسان نيستند؛ كه اينها همه و همه بهشت نعيم مي باشد؛ اينها همان جنات و نهر مي باشند؛ اينها بهاي بدن انسان مؤمن مي باشند. اما بهاي روح و جان انسان حضور در محضر اولياء الله است. حضور در محضر مخازن علم و آگاهي است. حضور در محضر پاك باخته ها و رسيدن به خشنودي الهي، و رضوان من الله اكبر [3] مي باشد. رسيدن به جنة الله، فادخلي في جنتي، رسيدن به لقاء الله يعني في مقعد صديق عند مليك مقتدر [4] مي باشد، اين رهنمود عرشي امام كاظم عليه السلام در شناخت انسان مي باشد.