انسان با انديشه و رفتار خويش جان خويش را مي سازد. چگونگي آينده انسان به انديشه ها و رفتار وي گره خورده است.



[ صفحه 127]



انسان در راه تكامل روحي خويش نه تنها به آن مرحله راه دارد كه بهشت برين و روح و ريحان نصيب وي مي شود، كه پاداش نيكي هاي خويش را مي يابد، يوم تجد كل نفس ما عملت من خيرا محضرا. [1] بلكه در اين مسير به آن مرحله مي رسد كه خود انسان مي شود بهشت برين و روح و ريحان، فاما ان كان من المقربين فروح و ريحان و جنة نعيم. [2] «اگر انسان از گروه مقربين درگاه خدا باشد خودش روح و ريحان و بهشت نعمت مي شود.» جان خود شخص روح و ريحان مي شود. در جان شخص نعمت هاي الهي مستقر مي گردد. در اين آيه سخن از اين نيست كه براي وي بهشت و نعمت و روح و ريحان باشد. اين بهشت گروه اصحاب يمين مي باشد. سخن از اين است كه خود فرد بهشت برين و روح و ريحان مي شود. سخن از مقربين است كه انسان هايي برتر از اصحاب يمين مي باشند.

انسان تبهكار نيز در راه فساد و تباهي به مرحله اي مي رسد كه خود آتش زا مي شود! خود مي شود جهنم و عذاب! تباهي و ظلم، آتش است. انسان تبهكار وقتي به تباهي استمرار داد خودش به آن مرحله اي مي رسد كه آتش مي شود، فاتقوا النار التي وقودها الناس و الحجارة. [3] «از آتشي كه آتش گيره و سوخت آن را مردم و سنگ ها تشكيل مي دهند برحذر باشيد.» يعني خود گناه كار آتش زا شده و ديگران را هم به آتش مي كشد. اينها حقيقت آيات قرآن ناطق است.



[ صفحه 128]



اينك كوثر معارف و همتاي قرآن، موسي بن جعفر عليه السلام همين حقيقت را شفاف مي سازد. فرزندش عبدالله از وي سؤال مي كند آيا فرشتگان از نيت خير انسان باخبر مي شوند. اگر كسي تصميم بر انجام كار خير يا گناه دارد آيا فرشتگان متوجه مي شوند. امام در پاسخ اين سؤال با بيان گويا مطلب را شفاف مي سازد و مي فرمايد: آيا بوي گند و كثيف و بوي خوش يكسان است. هنگامي كه انسان نيت كار خير مي كند از جان وي بوي خوش متصاعد مي گردد، خرج نفسه طيب الريح... و هنگامي كه تصميم بر تباهي مي گيرد، بوي گند از وي بالا مي رود، خرج نفسه منتن الريح.... [4] .

روح و ريحان همان انديشه ها و رفتار انسان است. جهنم و بوي گند همان تصميم ها و رفتار ناپسند انسان مي باشند. آنها انسان را بهشت برين مي كنند. اينها انسان را به جهنم گنديده تبديل مي نمايند. آن يكي مي شود بهشت اين ديگري مي شود جهنم. تصميم و نيك انديشي و رفتار پسنديده بهشت و بوي خوش عطر آگين است، تباهي در فكر و رفتار، جهنم است و گنديدن و گنداندن ديگران.