ابوجعفر هارون الرشيد پسر ديگر مهدي، بعد از برادرش هادي به خلافت مي رسد. خلافت ننگين هارون بيست و سه سال از سال 170 تا 193 به طول مي انجامد. هارون در 21 سالگي به خلافت و در 44 سالگي «در سناباد» روستايي از روستاهاي طوس رحلت مي كند و در همان جا نيز دفن مي شود. [1] وي در اين دوران كه زمان اقتدار عباسيان است، جولان ها و مانورها و فتوحات فراواني دارد. [2] .

هارون فردي خشن و خوش گذران و در لهو و لعب و فساد غوطه ور است. تأسف انسان آنگاه فزوني مي يابد كه اين دو جريان اجتماعي يعني



[ صفحه 157]



امويان و عباسيان با اين همه فساد و تباهي، ادعاي جانشيني رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم را دارند. رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم كه پاك ترين افراد و شاخص هاي فضيلت را جانشين خود قرار داده است تا بار مسؤليت بزرگي را بر دوش بكشند، اين گونه جريان ها و اين گونه افراد بي ارزش كه در فساد و تباهي فرو رفته اند، ادعاي جانشيني مي نمايند. حاكمان اين دو جريان آنچنان به فساد و تباهي روي مي آورند كه قلم ها از نگاشتن آنها شرمسار است. در هر صورت براي آشنايي با روحيات و روش هارون، برخي از رفتارهاي وي را مورد نگر قرار مي دهيم.

هارون الرشيد شخصيت چند بعدي است. ابوالفرج در مورد وي مي گويد: در هنگام برخورد با طرف مقابل خشن ترين و در هنگام موعظه از همه بيشتر اشك مي ريخت. [3] هارون در شبانه روز صد ركعت نماز مي خواند و هزار درهم نيز انفاق مي نمود! [4] ليكن اينها همه تظاهر به دين داري بوده است؛ زيرا وي بسيار پست و پليد مي باشد كه زمام امورش را خواهش هاي نفساني به عهده گرفته است.

اولين بار هارون بارگاه امام حسين عليه السلام را تخريب نمود و درخت سدره را قطع كرد و مشمول نفرين رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم قرار گرفت. [5] وي بساط عيش و بزم آراسته است. عمر خويش را به گذراندن با كنيزان زيبارو به هدر مي دهد و در اسراف اموال عمومي و غارت و ستم بر چالشگران و كشتارهاي وحشتناك مخالفين دست يازيده است.



[ صفحه 158]



وي علويان را به صورت مستقيم مورد ستم قرار مي دهد. هارون در اين راستا براي حراست از كيان و تاج و تخت خويش به بدترين جنايات نيز دست مي زند. فرزند فاطمه عليهاالسلام امام كاظم عليه السلام را سال ها زنداني مي كند و حضرتش را مورد اذيت و آزار قرار مي دهد و بارها قصد قتل حضرت را مي نمايد. و در نهايت دستان آلوده هارون به خون عترت آلوده مي گردد و امام كاظم عليه السلام را كه بزرگ ترين مانع در سر راه اهداف هارون بود، به شهادت مي رساند.