همچنان كه امروزه، پرداختن به طرح و حل بسياري از معماهاي قرآني، وقت گير، كم فايده و مايه غفلت از اهداف اصلي قرآن كريم است، در گذشته نيز مباحثي چون مخلوق بودن يا قديم بودن قرآن، به صورت مشكلي جنجالي درآمده بود و مايه درگيري و خونريزي ها و اتلاف وقت و... ميشد. هنگامي كه به امام كاظم (ع) گفته شد كه مردم در باره بعضي مسائل قرآن اختلاف دارند تا آنجا كه برخي قرآن را مخلوق و بعضي غير مخلوق ميدانند، فرمود: من آنچه را آنان ميگويند، نميگويم ولي ميگويم:« انه كلام الله» قرآن سخن خداست. (9)

اين روش و منش بايد سرمشق امروز و هميشه ما باشد، كه از مباحث نظري بي فايد

عنايت به تفسير قرآن

سزاوار است كه قاري به معني و تفسير هم توجه نمايد، در فرمايشات امام كاظم (ع) مواردي از تفسير آيات بيان شده است، مثلا « توبه نصوح» در آيه« يا ايها الذين آمنوا توبوا الي الله توبه نصوحا» ( تحريم/77) را چنين تفسيرميفرمايد:" بنده به درگاه خدا توبه ميكند و ديگر برنميگردد و توبه نميشكند و به راستي كه محبوب ترين بندگان خدا در پيشگاه حق، فريب خوردگان توبه كنندهاند." (10)

تفسير واژههاي مشكل

در تفسير«الذين هم عن صلاتهم ساهون» (ماعون/5) سهو در نماز را تضييع نماز ميداند. (11) و يا در تفسير «الله الصمد» (توحيد/ 2) ميفرمايد:« الصمد الذي لا جوف له» (12)؛ صمد كسي است كه تو خالي نيست؛ بديهي است كه اجسام همه تو خالي و داراي هسته مركزي و پروتون هستند، و طبق اين تفسير صمد يعني غيرمادي و غير جسم.

بيان مصداق و مورد آيه

شان نزول و يا روشنترين مصداق هاي برخي آيات، در سخنان امام بيان شده است؛ مثل مصداق «ماء معين» كه منظور از آن غيبت امام زمان (عج) است. در اين آيه از انسان سؤال شده:« قل ارء يتم ان اصبح ماوكم غوراً فمن ياتيكم بماء معين.» (ملك/30)؛ بگو: به من خبر دهيد، اگر آب شما فرو رود، چه كسي آب روان برايتان خواهد آورد؟

و در توضيح « فجار» در آيه« كلا ان كتاب الفجار لفي سجين.»(مطففين/ 8) ميفرمايد: " بد كاران و فاجران كساني هستند كه در حق ائمه عليهم السلام نافرماني و برآنان قلدري كردند. (13) گفتني است كه بيشترين تفسيرهاي آن بزرگوار در شرح آيههايي است كه در اثبات امامت و رهبري و يا بيزاري و مذمت منحرفان از امامت نازل شده است.

در معرفي مهم ترين مصداق منافقان، كساني را نشان ميدهد كه به ولايت حضرت علي(ع) ايمان نميآوردند، قرآن كريم ميفرمايد:« هنگامي كه منافقان نزد تو آيند ميگويند: ما شهادت ميدهيم كه يقيناً تو رسول خدايي. خداوند ميداند كه تو رسول او هستي، ولي خداوند شهادت ميدهد كه منافقان دروغگو هستند...» (منافقون/13)

اين به خاطرآن است كه نخست ايمان آوردند سپس كافر شدند. از اين رو بر دل هاي آنان مُهر نهاده شده و حقيقت را درك نميكنند. امام (ع) ميفرمايد: منظور منافقاني هستند كه نخست به رسالت پيامبر(ص) ايمان آوردند و سپس به ولايت حضرت علي(ع) وصي آن حضرت كفر ورزيدند.

ثواب تلاوت

در سخنان امام كاظم عليه السلام ثواب و آثار تلاوت بسياري از آيهها و سورهها بيان شده كه نمونههايي را مرور ميكنيم:

1- هر گاه از چيزي ترسيدي صد آيه از هر جاي قرآن كه خواستي، بخوان، آنگاه سه بار بگو: اللهم اكشف عني البلاء. (14)

2- نسيم رحمت الهي در هر روز جمعه هزار بار ميوزد، و به هر بندهاي هر چه از خدا بخواهد ميدهد پس هر كه بعد از عصر جمعه صد بار سوره قدر را بخواند، خداوند آن هزار رحمت و همانند آن را به او ميبخشد. (15)

1- ارشاد مفيد، ص 235/ بحارالانوار، ج 48، ص 102.

2- كافي، ج 2، ص 606، به نقل از مسند الامام الكاظم (ع)، ج 2، ص 11.

3- بحارالانوار، ج 48، ص 104.

4- بحارالانوار، ج 76، ص 63/ مسند الامام الكاظم(ع)، ج 2، ص 44.

5- مسند الامام الكاظم(ع)، ص 44، نقل از بحارالانوار، ج 92، ص 215.

6- بحارالانوار، ج 92، ص 184.

7- كافي، ج 2، ص 418/ مسند الامام الكاظم (ع)، ج 2، ص 98.

8- همان، ص 606.

9- توحيد صدوق، ص 224/ مسند الامام الكاظم(ع)، ج 2، ص 7.

10- تفسير نورالثقلين، ج 5، ص 374/ مسند الامام الكاظم (ع)، ج 2، ص 42، با اندكي تفاوت.

11- مسند الامام الكاظم (ع)، ج 2، ص 47.

12- مسند الامام الكاظم (ع)، ج 2، ص 48.

13- مناقب ابن شهرآشوب، ج 2، ص 352، نقل از مسند الامام الكاظم(ع)، ج 2، ص 46.

14- مناقب ابن شهرآشوب، ج 1، ص 559، نقل از مسند الامام الكاظم (ع)، ص 41.

15- ثواب الاعمال، ص 157، نقل از مسند الامام الكاظم(ع)، ج 2، ص 11.