بازگشت
ساغرستان (سخنان و رهنمودهاي امام كاظم ع)


تلاش در راه معاش




امام درباره ي تلاش در راه كسب روزي مشروع و حلال و معيشت سالم فرمود:




«كسي كه از پي روزي حلال برود تا خود و خانوادهء خود را بهرهمند سازد، اجر او در پيشگاه الهي همانند اجر سربازي است كه در راه خدا جهاد مي كند». (1)







شرح كوتاه:




عبادت در اسلام، معناي وسيع و گستردهاي دارد كه شامل عناوين گوناگون و فعاليتهاي مختلف زندگي، ميگردد. تمام فعاليتهايي كه خشنودي و رضاي الهي در آن نهفته باشد. خود عبارت و كرنش در برابر خدا است.




فرد با ايماني كه به عنوان عبادت در كتاب خلقت، مطالعه كند و با پي بردن به اسرار آفرينش، راه تعالي و تكامل علمي و معنوي را به پيمايد و فكر خود را در آن روش هائي به كار اندازد كه مرضي خدا است خود مأجور است و در حال عبادت و ستايش. فرد با ايماني كه با نيت عبادت به فعاليتهاي اقتصادي و رفاهي دست مي زند و در پرتو سعي و كوشش خود، اندوخته اي به دست مي آورد كه زندگي شرافت مندانهاش را تأمين سازد و از فعاليت ها و كوششهاي او، عائله ي خود و ديگران را هم منتفع سازد عابد است و مجاهد. فرد با ايماني كه با تحصيل علم و دانش راهگشاي مشكلات ضروري ديني يا دنيوي مردم است عابد است و ستايشگر و هميشه در سنگر اطاعت و عبادت حق. مهم تر از آن امروز دهكده عمومي جهاني به عنوان يك و احد تلقي شده است ملتي كه كار و تلاش نداشته باشد از قافله عقب است و در معادلات سياسي و اجتماعي نيز در آخر خط قرار مي گيرد و به صورت «تو سري خور» درمي آيد.




تلاش و كوشش رمز تعالي و ترقي و سرفرازي ملل محسوب مي گردد. (2)




پرورش كودك




امام (عليه السلام) در زمينه ي تربيت و پرورش كودك و آشنا ساختن تدريجي او با مشكلات و سختيهاي زندگي، جملهء جاودانهاي دارد. جائي كه مي فرمايد:




«بهتر آن است كه كودك در دوران طفوليت با سختي ها و مشكلات اجتناب ناپذير زندگي كه غرامت حيات مي باشد، آشنا و مأنوس گردد تا در جواني و بزرگسالي بردبار و صبور باشد». (3)









شرح كوتاه:




امروز تربيت كودك يكي از مسائل فني، تخصصي و كارشناسي در آمده است و در زمينه ي تربيت، كتاب ها و رساله هايي نوشته اند كه تجزيه و تحليل آنها از عهده ي همگان خارج است. سخن امام يكي از چكيده هاي آخرين مطالعات روانشناسي كودك به شمار مي آيد كه علم تربيت به آن مرحله خود را رسانده است و معتقد است كه طفل بايد در دروان كودكي با مسائل و مشكلات آيندهء زندگي آشنا گردد تا به صورت خام و ننري بار نيايد.









بزرگواري و عزت واقعي




پيشواي عالي قدر اسلام در زمينه عزت و سربلندي واقعي كه خواست همگان است چنين مي فرمايد:




«از مردم قطع اميد كردن، و از ثروتشان چشم پوشيدن، و به كار در آمدي خود قانع شدن، براي مرد با ايمان مايه ي عزت ديني و روح جوانمردي و شرف دنيوي است. چنين انساني در نظر مردم بزرگ، و بين فاميل خود محترم، و در محيط خانواده اش، داراي هيبت و بزرگواري خواهد بود و در ضمير خود و در نظر ديگران، بي نيازترين مردم به حساب خواهد آمد». (4)




شرح كوتاه:




هر كس عزت و سربلندي را از ديدگاهي تفسير مي نمايد افرادي هستند كه عزت را در رياست و حكم فرمايي، و افرادي پيدا مي شوند كه عزت را در ثروت و مال بي حساب، و جمعي هم در شهرت و جاه و جلال. ولي از ديدگاه اولياي اسلام، عزت واقعي و سربلندي حقيقي در انجام و ظائف الهي و اكتفاء نمودن به حقوق شرعي و طبيعي خويشتن مي باشد بي آن كه چشم طمع به مال و ثروت ديگران بدوزد يا دست تعدي به نامشروعي دراز نمايد فشردهء كلام، خود سازي و خود اتكائي و طفيلي بار نيامدن مي باشد.


ولادت امام موسي كاظم عليه السلام




انسان سعادتمند




درباره ي عوامل سعادت و خوشبختي سخن ها رفته و كتاب ها تنظيم يافته است ولي عبارت كوتاه امام (عليه السلام) معناي وسيع و آموزندهاي دارد كه در خور دقت و تأمل مي باشد:




«خوشبخت انسان با ايماني است كه براي گذراندن زندگي، درآمد كافي داشته باشد». (5)




شرح كوتاه:




امام (عليه السلام) براي سعادت و خوشبختي انسان، دو ركنين اساسي تعيين مي فرمايد:




1. ايمان.




2. معاش سالم.




با وجود اين همه پيشرفتهاي صنعتي و تحولات اقتصادي و فراهم بودن و سائل رفاهي و آسايش زندگي، عاملي كه بيش از همه باعث اين همه اضطرابات و ناراحتيهاي رواني و بحرانهاي روحي و تنگناهاي معيشتي است به حدي كه در برخي از افراد، به خودكشي و انتحار منجر مي گردد، فقدان روح ايمان و از دست دادن معتقدات پاك مذهبي است.




و از سوي ديگر افراد كه در محيط تربيتي ايمان و در خانواده هاي معتقد و مساعد به كج روي ها و انحرافات روحي كشانده مي شود و بيش از هر عامل ديگر، نيازهاي مادي و تنگدستي و فقر مالي است كه در برخي از موارد از كفر و بي ايماني هم دردناكتر است و «كاد الفقرأن يكون كفرا»، از اين رو براي تأمين سعادت واقعي وجود هر دو لازم و ضروري است.




بهداشت و تندرستي




دو عبارت كوتاه از امام موسي بن جعفر (عليه السلام) در زمينهء بهداشت و جلوگيري از آلودگي وارد شده است كه مي تواند در طب پيشگيري مورد استفادهء شايان توجه و عنايت قرار گيرد و ارادتمندان مكتب او را به رعايت اين دو اصل وا دارد تا ضمن تكميل بهداشت روان به بهبود تن هم بپردازند:




1. پرهيز، سرسلسله دارو و درمان به شمار مي رود. (6)




2. اعتدال در كار و مدارا كردن با بدن در رأس تمام برنامه هاي پرهيز قرار گرفته است. (7)




شرح كوتاه:




اولياء گرامي اسلام ضمن روايات بسياري درباره ي مواد غذايي و چگونگي تغذيه و حفظ سلامت دستگاه گوارش با پيروان خود سخن گفته و تعاليم لازم را به آنان داده اند كه پس از گذشت چهارده قرن دانش پيشرفته ي پزشكي همان اصول را به مردم توصيه و نسخه پيچي مي كند كه دو جمله كوتاه امام (عليه السلام) نمونه اي از آن گونه تعاليم نوراني است، و اكنون طب جهاني اهميت پيشگيري و جلوگيري از ابتلا را خيلي مهم تر از درمان و معالجه مي شمارد پرهيز و رعايت صحت و بهداشت بدن يكي از مسائل اساسي به شمار مي آيد». (8)




حجت نهان و حجت آشكار




امام در ضمن معرفي حجت هاي الهي كه به عنوان ارشاد و هدايت مردم مأموريت دارند به يكي از ياران خود چنين مي


شهادت امام كاظم عليه السلام




فرمايد:




«خداوند براي ارشاد و هدايت بشر دو حجت دارد يكي آشكار و ديگري پنهان و نهاني».




«حجت آشكار همان انبياء و رسولان و پيشوايان معصوم (عليه السلام) هستند و حجت پنهاني عقل و شعور باطني مردم است. خداوند به اهل عقل و شعور در كتاب خود بشارت داده و فرموده است: «مژده بده به كساني كه سخنان را مي شنوند و از آنچه خوب و پسنديده است پيروي و تبعيت مي نمايند. آنان كساني هستند كه خداوند شان هدايت فرموده و آنان صاحبان عقل و هدايت هستند». (9)




شرح كوتاه:




اهميت حجت باطني در ارشاد و هدايت مردم، بيش از حجج ظاهري و علني است چون حجت ظاهري دورانش محدود و فعاليتش در زمان ويژه و شرائط مخصوص است ولي حجت باطني راهگشا و راهنما براي پيروي و تبعيت از حجج ظاهري است اعتقاد به پيامبران و انبياء و كتابهاي آسماني و تعاليم ارزندهء آنان، طبق ارشاد و هدايت حجج باطني است كه همواره با مقياس و ارزيابي و سنجش مصالح و مفاسد به حقيقت رهگشا و رهنمون مي گردد.




دينداري و فقاهت پيشواي هفتم




درباره فقاهت و آشنايي با مسائل دين، و عوامل سعادت و خوشبختي بشر و حيازت مقام و الاي انساني ضمن حديث شريفي چنين مي فرمايد:




«دين شناسي كليد بينش و دل آگاهي و عبادت كامل است، آدمي به و سيله ي آن مي تواند به مدارج عالي دست يابد و در امور دين و دنيا، رتبه ي و الاتري را احراز نمايد، فضيلت فقيه بر عابد همانند برتري آفتاب، بر ستارگان است». (10)




شرح كوتاه:




سعادت و خوشبختي بشر در عمل به احكام دين است و طبيعي است كه بدون آگاهي و آشنايي با مسائل دين، عمل به آن ميسور و ممكن نيست. سازندگي و نتيجه بخشي فقه و احكام دين، منوط به آگاهي و علم به فروع آن مي باشد از اين رو گفته اند يك ركعت نمازي كه فرد آگاه و عالم به مسائل دين مي گزارد اجر و پاداشش به ميزان هفتاد سال عبادت عابد جاهل است و ميزان پاداش و اجر هر كسي در حدود معرفت و عقل و شعور او است




از اين رو امام هم مي فرمايد: «دين شناسي و آشنائي با مسائل آن، كليد بينش، و و سيله ي ارتقاء به مقامات عالي انساني است».

***

1. قرب الاسناد، ص 146 عن موسي بن بكر قال ابوالحسن عليه (ع): من طلب هذا الرزق عن حله ليعود به علي نفسه و عياله، كان كال مجاهد في سبيل الله.




2. با توجه به اين ارشادها و رهنمودهاي ارزشمند هنوز راز اين همه تعطيلي و تعطيلات با اندك بهانه در كشور عزيز ايران اسلامي مسير و خط اهل بيت (ع) بر نگارنده نامعلوم است در كدام آيه، حديث و روايت تعطيلي كارخانجات و كند ساختن روند اقتصاد و معيشت مردم «شعار ديني» گفته شده است شايد كشور ايران يكي از پر تعطيلي ترين كشورهاي جهان بوده باشد كه در آفريقا هم نظير ندارد.




3. عن صالح بن عقبه قال سمعت العبد الصالح (ع) يقول يستحب غرامة الغلام في صغره، ليكون حليما في كبره. و سائل الشيعه، ص 126 - مجمع البحرين، مادة غرم.




4. روي عن العالم عليه السلام قال: اليأس مما في ايدي الناس عز المؤمن في دينه، و مروته في نفسه و شرفه في دنياه، و عظمته في اعين الناس، و جلالته في عشيرته و مهابته عند عياله و هو اغني الناس عند جميع الناس» - سفينة البحار، ص 327.




5. طوبي لمن آمن و كان عيشه كفافا - بحار الانوار، ج 15، ص 236.




6. الحمية رأس الدواء - سفينة البحار، مادة حمي، ص 345. 2. رأس الحمية الرفق بالبدن - بحار الانوار، ج 14، ص 520. 3. درباره مواد غذايي و اهميت آن به كتاب اسلام پزشك، بي دارو، شماره 31 - 32 از انتشارات نسل جوان مراجعه شود.




7. يا هشام ان الله علي الناس حجتين: حجة ظاهرة و حجة باطنة فاما الظاهرة فالرسل و الأنبياء و الأئمة و اما الباطنه فالمعقول، ان الله تعالي بشر اهل العقل و الفهم في كتابه فقال: بشر عباد الذين يستمعون القول فيتبعون احسنه، و اولئك الذين هديهم الله و اولئك هم اولولألباب - كافي، ج 1، ص 13.




8. الفقه مفتاح البصيرة، و تمام العبادة و السبب الي المنازل الرفيعة و حاز المرء المرتبة الجلبلهء في الدين و الدنيا - بحار الانوار، ج 17، ص 28.




9. ليس منا من ترك دنياه لدينه و دينه لدنياه - مجلسي، بحار الانوار ج 1، ص 68.




10. من تعلم في شبابه، كان منزلة الرسم في الحجر - مجلسي، بحار الانوار ج 1، ص 48.