دوران امامت امام كاظم (ع) از نظر فرهنگي از ويژگي خاصي برخوردار بود، اين ويژگي از گسترش ابعاد نهضت فرهنگي شيعي به دست امام صادق (ع) و فعال شدن گروه هاي فكري منحرف از خط امامت و پيدايش گروه هاي جديد مثل اسماعيليه و نيز گسترش ابعاد نهضت ترجمه ي كتاب هاي يوناني، سرياني، پهلوي و هندي به عربي، ناشي مي شد.

اين تحول فرهنگي هر چند فوائدي دربر داشت ليكن زيان هاي آن نيز فراوان بود، چه آن كه موجب نفوذ افكار بيگانگان در حوزه فرهنگ اسلام و پيامدهاي ناشي از آن شد، جريانات فكري اين دوره در ضديت با اسلام و خط امامت با يكديگر وحدت نظر داشتند. دستگاه خلافت عباسي نيز آنان را در منزوي كردن فرهنگ تشيع حمايت مي كردند.

امام كاظم (ع) در چنين جو و فضاي مسمومي، كار عظيم فرهنگي پدر بزرگوارش را دنبال كرد و فرهنگ گسترده ي اسلامي را با آراء و نظرات مبارك خود پربارتر ساخت. اين اقدام از سه جهت اولويت داشت:

1- ضرورت به ثمر رساندن و شكوفاتر كردن نهضت فرهنگي كه امامان پيش شروع كرده بودند.

2- ضرورت رهبري و تعليم و تربيت جمع انبوهي از شاگردان مكتب جعفري پس از درگذشت پيشواي آن.

3- جلوگيري از نفوذ افكار الحادي و انحرافي كه كيان اسلام را تهديد مي كرد.

مهمترين محورهاي فعاليت هاي فرهنگي امام كاظم (ع) عبارتند از:

1- تبيين احكام و معارف اسلامي در رشته هاي مختلف كلام، فقه، حديث، تفسير، اخلاق، تاريخ و....

2- تربيت گروه زيادي از افراد مستعد.

3- مبارزه با گروه ها و مسلك هاي ملحد و منحرف از خط امامت.

4- احتجاجات و مناظره هاي علمي با عالمان درباري و سران مكاتب فكري.



[ صفحه 128]



پرسش

1- دوران امامت امام كاظم (ع) از نظر فرهنگي از چه ويژگي اي برخوردار بود؟

2- نهضت و تحول فرهنگي دوران پيشواي هفتم (ع) چه آثار و پيامدهايي داشت؟

3- نقش دستگاه خلافت عباسي در پيدايش و گسترش جريان هاي فكري چه بود؟

4- امام كاظم (ع) نخستين محور فعاليت هاي خود را روي چه موضوعي متمركز كرد؟ چرا؟

5- مهمترين محورهاي فعاليت هاي فرهنگي موسي بن جعفر (ع) چه بود؟



[ صفحه 129]