فاصله گرفتن افراد از حق و گرايش به چپ و راست پس از رحلت پيامبر (ص) معلول عوامل مختلفي است كه كنار گذاردن اهل بيت (ع) از مصدر رهبري امت و ناتواني خلفا و عالمان درباري از پاسخگويي به نيازهاي فكري و عملي مردم از جمله آنهاست.

امامان (ع) در برابر جريانات فكري انحرافي مي ايستادند و حقايق را براي مردم روشن مي كردند. در دوران امامت امام كاظم (ع) هر چند از سوي دستگاه خلافت با بعضي از گروه هاي فكري مبارزه مي شد، ليكن اين تلاش با انگيزه ي سياسي و با توسل به زور و سرنيزه انجام مي گرفت؛ در صورتي كه پيشواي هفتم (ع) با انگيزه هدايت و روشنگري و با تكيه بر منطق و استدلال به اين امر همت مي گمارد، گاه نيز ياران خود را براي انجام اين مهم تشويق مي كرد.

بعضي از گروه هاي فكري كه امام كاظم (ع) عليه آنها موضع گرفت و ديدگاه هاي اعتقاديشان را نقد كرد، عبارتند از ملحدان و زنديقيان، مرجئه و جبريان.



[ صفحه 146]



پرسش

1- منشأ پيدايش و گسترش احزاب و گروه هاي فكري پس از رحلت رسول خدا (ص) چه بود؟

2- ميان روش و انگيزه مبارزه امام كاظم (ع) با روش و انگيزه مبارزه خلفا با جريانات فكري چه تفاوتي وجود داشت؟

3- ملحدان چه كساني بودند؟ و امام كاظم (ع) چگونه با آنان به مبارزه برخاست؟

4- مرجئه چه اعتقادي داشتند؟ و موسي بن جعفر (ع) چگونه عقايد آنان را تخطئه كرد؟

5- يك نمونه از مبارزات امام كاظم (ع) با جبريان را ذكر كنيد.



[ صفحه 147]