يعقوب بن ابراهيم انصاري معروف به ابويوسف از ياران نزديك و شاگردان زبده ابوحنيفه بود. وي نخست جزو اصحاب حديث بود. ولي نظرش برگشت و جزو اصحاب رأي شد. او از فقهاي مشهور بود و در دوران خلافت مهدي، هادي و هارون عهده دار منصب قضاوت در بغداد بود. ابويوسف، نخستين كسي بود كه «قاضي القضاة» خوانده شد. وي كتاب هاي زيادي نوشت و در فقه، تفسير، مغازي و شناخت ايام عرب يد طولايي داشت. (ر. ك: الاعلام، زركلي، ج 8، ص 193).

مهدي عباسي روزي در محضر امام كاظم (ع) نشسته بود. ابويوسف قاضي نيز حضور



[ صفحه 157]



داشت. وي به مهدي گفت: اجازه مي دهي سؤال هايي از موسي بن جعفر بكنم كه از پاسخ آن درمانده شود؟ مهدي اجازه داد و گفتگوي زير ميان ابويوسف، و امام (ع) انجام شد.

- كسي كه در مراسم حج احرام بسته، آيا (هنگام طي مسير) زير سايه رفتن براي او جايز است؟

- خير.

- آيا اگر محرم خيمه اي برافرازد و (به عنوان منزلگاه) زير آن جاي گيرد جايز است؟

- بلي.

- بين اين دو سايه چه تفاوتي است كه در اولي جايز نيست و در دومي رواست؟!

- در مسأله زني كه عادت ماهيانه دارد، آيا نمازهاي آن ايام را بايد قضا كند؟

- نه.

- روزه اش را چطور؟

- بايد قضا كند.

- ميان اين دو چه فرقي است كه در مورد اول (نماز) قضا ندارد ولي در مورد دوم (روزه) قضا دارد؟

- دستور چنين آمده است.

- در مورد محرم نيز دستور چنين آمده است كه گفته شد.

ابويوسف از پاسخ نقضي امام (ع) درمانده شد. مهدي به او رو كرد و گفت: كاري از پيش نبردي و موفقيتي كسب نكردي! ابويوسف گفت: موسي بن جعفر با سنگ شكننده اي مرا خرد كرد و به دور افكند. [1] .