مردي كه نفيع انصاري [1] ناميده مي شد بر در كاخ هارون الرشيد با موسي بن جعفر (ع) ديدار كرد. وي وقتي ديد امام كاظم (ع) به محض رسيدن به درب كاخ مورد احترام و تجليل دربان قرار گرفت و بدون معطلي به درون كاخ بار يافت از عبدالعزيز بن عمر پرسيد اين شيخ كيست؟ گفت: بزرگ خاندان ابوطالب، شيخ آل محمد (ص)؛ موسي بن جعفر است.

نفيع گفت: من زبون تر و ناتوان تر از اين گروه نديده ام؛ اين همه احترام و تجليل را از كسي مي كنند كه توانايي دارد آنان را از تخت قدرت به زير بكشد؛ زماني كه (از نزد هارون) بيرون آيد حالش را مي گيرم.

عبدالعزيز به وي گفت: اين را نكن! اينان خانداني هستند كه كم اتفاق مي افتد



[ صفحه 162]



كسي با آنان بحث كند و درمانده و براي هميشه شرمنده نگردد.

پس از آن كه امام (ع) از كاخ هارون بيرون آمد، نفيع لگام چارپاي آن حضرت را گرفت و گفت: تو كيستي؟ امام فرمود:

«اگر از نسبت من مي پرسي، من فرزند محمد (ص) حبيب الله، فرزند اسماعيل، ذبيح الله، فرزند ابراهيم خليل الله هستم و اگر از شهرم مي پرسي، شهر من جايي است كه خداوند حج را بر مسلمانان - اگر تو از آناني - در آنجا واجب كرده است. و اگر در صدد مفاخره هستي (بايد بگويم) سوگند به خدا، مشركان قوم من (قريش) راضي نشدند با مسلمانان قوم تو (انصار) هم كفو گردند تا آن كه گفتند: اي محمد! همتايان قريشي ما را به نبرد با ما بفرست. و چنان چه خواستار موقعيت و نامي بدان كه ما كساني هستيم كه خداوند در نمازهاي واجب، درود بر ما را واجب كرده و دستور داده بگوييد: «اللهم صل علي محمد و ال محمد» ما «آل محمد» هستيم، چارپا را رها كن!

نفيع در حالي كه دستهايش به لرزه افتاده بود، افسار مركب را رها كرد و سخت، زبون و شرمنده شد. عبدالعزيز به او گفت: نگفتم، به او كاري نداشته باش!؟ [2] .

پيش از اين نيز به پاره اي مناظرات آن حضرت با ابوحنيفه اشاره كرديم. [3] .



[ صفحه 163]



خلاصه

يكي از محورهاي مهم فعاليت هاي فرهنگي امامان (ع) بخش احتجاجات و مناظرات آنان با دانشمندان ملل مختلف و صاحبان افكار و مكتب هاي فكري عصر خود مي باشد، كه زمينه هاي آن گاهي از سوي آنان و گاه از سوي خود امامان (ع) فراهم مي شد.

اين نوع از تلاش هاي امامان (ع) ويژگي ها و برجستگي هاي خاصي داشت:

1- طرف مناظره قشر آگاه و روشنفكر جامعه بود.

2- محتواي مناظرات، بيشتر مباحث اصولي و زيربنايي فرهنگي و اعتقادي بود.

3- مباحث مطرح شده در اين مناظرات معمولاً مسائل روز و مبتلا به بود.

از موسي بن جعفر (ع) احتجاج ها و مناظرات زيادي با خلفاي معاصر خود، دانشمندان يهودي و مسيحي، عالمان درباري و عناصر مخالف خط امامت بر جاي مانده كه ما در اين درس به موارد و نمونه هايي از آنها اشاره كرديم.



[ صفحه 164]



پرسش

1- مناظرات ائمه (ع) در ميان فعاليت هاي فرهنگي آنان از چه جايگاهي برخوردار بود؟

2- ابويوسف قاضي كه بود و چه مناظره اي با امام كاظم (ع) داشت؟

3- به يك مورد از مناظرات پيشواي هفتم (ع) با دانشمند مسيحي اشاره كنيد.

4- مناظره موسي بن جعفر (ع) با هارون درباره چه موضوعي بود؟

5- نفيع انصاري كيست؟ و چگونه از امام كاظم (ع) شكست خورد؟



[ صفحه 165]