به خاطر سنگيني مالياتها، كشاورزان ناتوان تصميم گرفتند تا از اراضي خود دست بكشند و برخي از آن ها به اين روش پناه بردند كه املاك شان را به نام يكي از شخصيت هاي عرب و يا به نام يكي از رجال دولت - به خاطر حمايت ايشان - ثبت كنند و آنها در برابر اين واگذاري، به نوعي از محصول كشاورزي آنان، دفاع مي كردند [1] در زمان حكومت حجاج، انبوه زيادي از ملاكين اراضي خود را به نام مسلمة بن عبدالملك ثبت كردند.

مردم مسلمان در اين دوران هاي تاريك، سخت ترين شكنجه ها و فشارهاي گوناگون را ديدند، زيرا كه آنان زحمت مي كشيدند، و نتيجه تلاششان را به اين طاغوت ها مي دادند، تا آن ها را در راه نابكاران و ناپاكان و شهوت رانيها مصرف كنند.

و اين جريان تلخ ادامه داشت تا دوران شخصيت نجيب - عمر بن عبدالعزيز -



[ صفحه 350]



كه در اين دوران، اجتماع تا حدي روي آسايش و رفاه را ديد و عمر دستور لغو برخي از آن ماليات هاي اضافي را صادر كرد [2] ولي همين كه دوران او پايان گرفت، دو مرتبه بدبختي مردم بازگشت و يزيد بن عبدالملك، دستور گرفتن همان مالياتها را داد و به كارگزارانش بخشنامه اي صادر كرد، كه در آن آمده بود:

«اما بعد، عمر مرد مغروري بود، شما آنچه از عهد و فرمان او داريد، رها كنيد و مردم را به وضع قبلي برگردانيد، چه در رفاه باشند و يا در تنگدستي، بخواهند، و يا نخواهند، زنده باشند و يا مرده.» [3] .

و چون اين بخشنامه ي سلطنتي به كارگزاران رسيد، گلوي مردم را گرفتند و به سختي فشردند و ماليات ها را به روال قبلي بازگرداندند [4] .

بني اميه از حد اعتدال منحرف شده و از عدل و داد فاصله گرفتند و از راه راست دور گشتند. اين است آن رمزي كه باعث شد تا تمام مسلمانان در تمام دوران زندگي اسلامي بر دشمني و عداوت ايشان، هم صدا باشند.