در بيشترين نواحي اسلامي، شماري از نهضت هاي محلي، به قصد انتقام گرفتن از حكومت و اظهار نارضايتي نسبت به آن شروع شد. مانند نهضت هاي علويان و خوارج و اين نهضت هاي به هم پيوسته، باعث ذلت سلطه امويان گرديده و كيان اقتصادي و نظامي آن را متزلزل ساخت، طبيعي است كه اين نهضت ها در نتيجه ي گسترش ظلم اجتماعي و فقدان عدالت و برابري، ميان مسلمانان بوجود آمدند و اگر حكومت هاي اموي در سياست داخلي خود مطابق اهداف والايي كه اسلام در سايه حكومت خود پي ريزي كرده بود، حركت مي كردند، هر آينه دچار اين مصيبت ها و بدبختي ها نمي شدند.



[ صفحه 365]