اختناق فرهنگي
استاد عبدالحليم الجندي [1] در اثر ارزشمند الأمام جعفر الصادق عليه السلام، بخشي از تهديدها و مراقبت هاي شديد هارون و خلفاي عباسي را نقل كرده است. اين تهديدها زمينه ساز نگراني و اختلال زندگي امام و اطرافيان ايشان شده بود و در نتيجه، آنان به فعاليت هاي پنهاني روي آورده بودند. براي نمونه، وي نقل
[ صفحه 34]
مي كند: «مهدي و هارون در برخورد با امام همان راه منصور را پيشه كردند. آنان جاسوس مي گماشتند تا بدانند مردم پيرامون چه كسي گرد مي آيند تا بدين وسيله امام بعدي (بعد از امام صادق عليه السلام) را شناسايي كنند. مراقبت ها چنان بود كه امام كاظم عليه السلام به كساني كه براي دريافت پاسخ پرسش هاي خود خدمت امام مي رسيدند، مي فرمود: «وقتي گام ها از رفتن باز ايستاد و راه ها بي رهرو شد (سكوت و تاريكي فراگير شد) آن هنگام بيا و بپرس». گاهي نيز مي فرمود: «بپرس و بدان، ولي جايي بازگو نكن وگرنه به بهاي جانت تمام مي شود».
هشام بن سالم پيوسته به ياران امام هشدار مي داد كه مبادا در دام مأموران منصور عباسي گرفتار شوند. از اين هشدارهاي امنيتي بر مي آيد كه فضاي فرهنگي به وجود آمده در عصر امام صادق عليه السلام سپري شده بود.
پاورقي
[1] عبدالحليم الجندي، دانشمند گران قدر معاصر و قاضي شرع دادگاه هاي مصر بود. معجم المؤلفين، ج 13، ص 105.) شيخ محمود ابوريه از وي با عنوان «استاد» تجليل كرده است. (محمود ابوريه، شيخ المنصيره ابوهريره، مصر دارالمعارف، 1348 هـ. ق، ص 80.).